الأربعاء، 11 يونيو 2025

رۆمانی كاتژمێر 25- كۆنستانتین گۆرگیۆ

 رۆمانی كاتژمێر 25- كۆنستانتین گۆرگیۆ 

حەسەن مستەفا

ئەم رۆمانە  هەستێكی لەلادروستكردووم، كە ئەنفال‌و رەشبگیری یەهودییەكان‌و ئەو پێكهەڵپژانەی نازییەكان لەگەڵ كۆمەڵگای ئەڵمانی سازیاندا، تەڕو وشكی بەیەكەوە سووتاند‌و لەخەرمانەكەیدا مرۆفە بێتاوانەكان زیاتر و زەقتر كەوتنە بەر ئەشكەنجە. 13 ساڵ مانەوەی یۆهان لەزیندان كە لەبنەرەتدا هەر بەمیزاج گیرابوو، نموونەی تەواوی ژیانی ژیانی رۆژاوای ئەوسایە، كە لەچ بەدبەختیێكدا ژیانییان كردووە. دوای شكستی ئەڵمانییە نازییەكانیش، رووسەكان هەمان هەڵوێست پیادەدەكەن‌و لەڕێی جەهل‌و خۆسەپاندنەوە دەیانەویست هەمان وێنە تراژیدییەكانی رابردووووپاتكەنەوە. 

 ئەم رۆمانە ئەوەندە نزیكت دەخاتەوە لەخۆت وەك ئەوە وایە ئێمە یۆهانی نێو رۆمانەكەین، یان  ئەلیو نوراین یان ترایانین،كە كەوتووینەتە بەر رەحمی ستوانەكان، چونكە ئێمەش وەك میللەت‌و نەتەوە تا ئەمڕۆ بەهەمان ئەو مێژووە خوێناوییە تێدەپەڕین، لەدوێنێ سەدام حوسێن بۆ ئەمڕۆی ئەردۆغان هیچ لەدۆخەكە نەگۆڕاوە، ئەوەی دەچەوسێنرێتەوە... ئەوەی قڕدەكرێ، هەر كوردە. بەداخەوە ئەم مێژووەی ئێمە پڕە لەخامۆشی‌و تەجاهولكردن كەس وەبییرى نایەینەوە. ئەگەر لەناچاری نەبێ خۆمان ناخزێنینە باوەشی ئەمریكا، وەك چۆن ئەڵمانەكان ئەمەیان پەیڕەوكرد. ئەم مێژووەی ئێمە پیایداتێدەپەڕین هەمان مێژووی ئەو رۆژگارەیە كە ئەڵمانی‌و رۆمانی‌و مەجەرییە ناچارەكان پێیداتێپەڕیوون‌و چەپڵەڕێزانی سوپای ئەمریكایان دەكرد‌و خۆبەخشانە ریزەكانیان هەڵدەبژارد.

سەمای بڵێسەكان

 سەمای بڵێسەكان


ئەمجارەیان ...؟

لەنێو چەمی ئاگرەوە، مەراقەكانی هەڵدەڕژێ‌.

خۆی لەبەر پرووشەی تاڤگەكان هەڵەخا و 

چنگی لە ئازار گیرئەكات،

تا خۆر بەدیكا ... تا ئازادبوونی خۆی بدۆزێتەوە.


ئەو لەسەر ڕێی سەفەرێكدایە،

بەرەو دۆزینەوەی خۆرێكی دی،

بەرەو پاكیزەبوونەوە لە جەستەیەكی ئازاددا،

پشت لە زەمینەیەكی درۆزن.


یەكەم مانیفێست، بەڕق دەنووسێتەوە و 

تژی دەكات لە وشە قوتوكراوەكانی ژیان،

كە سەردەمی بەسەرچوونیان تیا نەنووسراوە.

تژی دەكات...

لەوهەناسانەی بە ئاهی چێژ لێیان وەرگرت.

ئەو مانیفێستێك دەنووسێتەوە؛

دوور لە كیبریای كەسێكی ئازاد.

قووڵ لە ناسۆرەكانی یەكەم دەركەوتن وەك مێ!

یەكەم قوربانی، كە هەر رۆژ چەقۆی لەسەر مل بێ!

كە هەرساڵ، 

پیتێك دەدۆڕێنێ لە وشەی سواوی ئازادی.


ئەو مانیفێستە تژییە لە تكا.

تژییە لە نەفرەت.

تژییە لە نزا.

مانیفێستێكە بەرد بیرەخاتەوە، بیری یەكەم هاویشتن.

ڕق چاپدەكاتەوە لەسەر كالانی یەكەم خەنجەر.

نەفرەت دەگێڕێتەوە ناو بازنە.

ئەو هەموو بازنانە دەنووسێتەوە،

كە ڕەنگ بە ژیانەوە ناهێڵن، لە ناوەوەدا.


تازە ئەو قاچاغە بە ژیان.

ئاخر ئەو نایەوێ‌ وەك كوكوختیێكی شەرمن،

لە پەراوێزی ژیان بگیرسێتەوە.

نایەوێ‌ لە عەرشی لەنجە دایبگرن.

دەیەوێ‌ ئاگر سەمای بڵێسەكانی خۆی پێببەخشێ،

تا دڵەكان بینووسنەوە.

تا ئەشكەكان حیكایەتی بگێڕنەوە.

*                             *

ئەشكێكم بەر لە ڕژان گوتی؛

بەر لەوەی بێتە وجودم

لەنێو تەمی تەنیاییدا، وەك جێماوێكی بێ ئۆقرە،

یەكەم سەفەری سەرسامیم،

پەلكەزێڕینە خۆی بە تەنافی هەڵواسی!

ئاگر بەو مەزنییەی خۆیەوە،

نەكەوتبووەوە لە هەناسەكانی نێوانمان.

ئاگر بەو هەموو ئامادەییەوە،

بەری یەكەم لافاوی پێنەگیرابوو.

چزووەكانی  پێنەبەخشیبووم.

ڕاینەگواستبوومە بەردەم یەكەم پەرستگای.

هێشتا زووبوو لەوە بگەم.

ئەو هەموو مۆسیقایە دەكوژێ‌،

كە لە سینەی "یار" هێشتا مابوو قوڵپ بدەن.

كە لە لەنجەی "یار" هێشتا مابوو بپشكوێن. 

كە لە پێچی ئەگریجەیدا هێشتا مابوو بخرێنە سەر ژێی كەمان.

نەمدەزانی، 

باوەشی درۆیین بۆ "یار" دەكاتەوە.

"من" وەك نامەیەكی قەدكراو .

لەنێو پەڕەی یادگارییەكانی ڕۆحییدا گڕدەدا.

وەك بۆنێكی جێماو لەنێو ئەگریجەكانیدا،

دەمكاتە بۆیاخێكی خۆڵەمێشی و 

ڕەشەبایەك سواقدەدات.

نەمدەزانی ئەو هەموو پەنجەمۆرانەم  وەك پەروانە هەڵدەوەرێن.

نەمدەزانی ئەو هەموو چیرۆكانەم بێ باڵ دەمێننەوە. 

لە قیژە زیاتر وشەیەك ئەدا ناكەن.


ئەی یار، ئێستا كونجێك نەماوە لە ڕۆحما، 

مەشخەڵێكی تیا نەبینی.

نۆتەیەك نەماوە، ئاوازەكانی قیژەی نەچووبنەسەر. 

چەند هاوارێكی خنكاوم. 

چەند توڕەیێكی فەرامۆشكراو و 

چەند موسافیرێكی بێنەوام.

چەند ڕاهیبێكی غەمین و تاق و تەنیام!

*                                      *

ئەی یار، فەرامۆشیم بە ئاگردێت،

كە لە خەیاڵمەوە وەك ئاو دەڕژێتە سۆمام. 

كە لە دڵمەوە بەردەبێتە یادگارییەكان.

وەك پەڕەی سووتاوی دەم " با"....دەمبا

دەمبا...دەمبا. 

دەمكات بە گەرووی دەربەندێك، وەك شاژنێك هەرتۆی تێدا.

دەمخاتە ئەو بۆشاییەی لە تەك ناوت بێ ناونیشان ماوەتەوە !

من لەمەولا بە تەنیانیم.

لەگەڵ بۆنتا، پێچدەدەم بە كۆڵانەكانی عیشق. 

لەگەڵ هاوارەكانتدا، كوچە كوچە وەك سەدایەك بە شوێنتەوەم.

تۆ نابینی بوومەتە چەتری ئەو بەردانەی بە دوای سەرتەوەن.

تۆنابینی بوومەتە سەفیری تۆ. 

ئەو هەموو كەللەپووچانەم كردوونەتە بەردەباز و

وڵاتی ئەو هەموو دڵە دەبڕم ...تا بێنمەزمان سووتانی تۆ؟


22/10 _28/10/2012 هەولێر


تێبینی: ئەم چامەیە لەناو  کتێبی شیعری (وەرە لە باخ پێت دەڵێم) دایە.

مناڵێک لەسەر مانگە

 مناڵێک لەسەر مانگە


پیاوێک لە خانەقایەکی شاری سلێمانی کەشکۆڵێک جێدێڵێت و وەک ڕۆمانێک دەکەوێتە بەر دیدەی ئێمەی خوێنەر. 


یەکەم ڕستەی ئەم ڕۆمانە، سەرنجمان بۆ بابەتی خەتخۆشی ڕادەکێشێ و نووسەر زۆر بەجوانی هەڵوەستەی لەسەر ئەم هونەرە جوانەدا کردووە، هونەرێک خەریکە تەکنەلۆژیای نوێ ئەویش دەپێچێتەوە، وەک هەموو ئەو جوانییانەی مرۆڤ لەڕێی دەست و هزرییەوە ئافراندوونی و خەریکە تەکنەلۆژیا بێ بەهایان بکات و نرخێکیان بۆ دانەنێ. 


تەکنیکی ڕۆمانەکە وایە، نابێت سەرنجت لەسەر ڕووداو و وێنەکان لابچێ، چون هەمووی گرێچنن و بەیەکەوە ئەم ڕۆمانە تەواو دەکەن، هەرچەندە لە ڕوودا وا بەدیار ناکەوێ، بەڵام هەموو بڕگەکانی پێکەوە گرێدراون. 


لێرەش وەک ئەو قسە باوەی هەمیشە گوێمان لێ دەبێ، هونەر ناتوانێ دابینی ژیانی هۆنەر بکات، بۆیە بەسەر ژیانی کولەمەرگی سەید موحسیندا دەکەوین، کە ئەویش وەک هونەرمەندێک تا دەمرێ کرێچییە، بەڵام جوانترین تابلۆی خەتخۆشی لەدوای خۆی بەجێدێڵێ، کە سەرمایەی تەواوی ژیانی بوون. بە کۆچی دوایی سەید موحسین، ڕۆڵی ئەو وەک کاراکتەرێکی ناو ئەم ڕۆمانە دوایی نایێت، بەڵکو ئەبێتە گوێزەرەوەی پڵۆت و گرێچنی ڕووداوەکانی دوای خۆی، کە ڕاستەوخۆ لەگەڵ پیاوێک بەریەک دەکەوین، تەواوکەری کار و خولیاکانی سەید موحسینە، لێرەدا و لە بەشەکانی دواتر، کە زۆربەی ڕووپەڕی ڕۆمانەکە داگیر دەکات، بەرکەوتنمان لەگەڵ سێ کاراکتەری سەرەکی دەبێ، پیاوێک، کە ئەشبێتە گێڕەرەوەی هەمووشتزان، منداڵێکی ئیفلیج بەناوی سیا و ڕاژۆ، کە تا بەشەکانی کۆتایی وا دەزانین باوکی سیایە. 


ئەم پیاوە بۆ ماوەی ساڵێک لە خانەقایەک لە شاری سلێمانییدا دەژیێت و خۆی سەرقاڵی نووسینەوەی شیعری شاعیران و دواتر دۆزینەوەی چەند غەزەلێکی مەحوی شاعیر و  بۆنکردنی هەبوونی ئەم غەزەلە وایلێدەکات سەرهەڵبگرێ و بەرەو سابڵاخ بڕوات، بەڵام لەسەر سنوور بەڕێکەوت ، ڕاژۆ دەبینێ. لە وەسفی کات و شوێندا دەڵێت: لە شەوێکی شین دا، ئەم شەوە شینە سەرخۆشی کردم و لەپڕ لەژێر کۆمەڵێک دارگوێزدا چاوم کردەوە و سیام لە باوەش گرت، ئەم ڕووداوە کتوپڕە ڕێڕەوی ژیان و چارەنووسی دەگۆڕێت، چونکە ئەو مەرامێکی تری هەیە، کەچی ئەم ڕووداوە دێتە پێش و ناتوانێ بەسەرییدا بازبدات.  هەر لەوێ لەژێر تریفەی مانگ خێرا ڕاژۆ جێ دەهێڵێ و دەبینێ چۆن دەکوژرێ. بۆ ڕۆژی دواتر کە خۆڵباریینە، سواری پاسێک دەبێ و بەرەو شارێکی دوور دەڕوات، لە گوندێکی سارای عەرەبنشین دەگیرسێتەوە، تا کۆتایی چیرۆکەکە لەوێ دەگوزەرێنێ. 

ئەوەی لەم بەشەدا گرنگە، قووڵبوونەوەی نووسەرە بەناو دنیای عیرفاندا لەڕێی کاراکتەرەکەیەوە، هەمیشە جەدەلێک دروست دەکات، بۆ خۆ دۆزینەوە و تێگەیشتن لە بوون و خودا، ئەم بەشەی زۆر بالکێشە. 

وەک  زۆربەی چیرۆکەکان، کۆتایی ئەم چیرۆکەش لەگەڵ مردنی یەکێک لە کاراکتەرە سەرەکییەکان بەرەو کۆتایی دەڕوات، بەڵام ئەوەی نایەوێ دەستهەڵبگرێ و بکەوێ کەشکۆڵەکەیە، کە هەموو ئەو شوێنانە دەکات و دواجار خانەقا ئەبێتە دوا مەئوای، هەروەک چۆن لەسەرەتادا ئەوەمان بەگوێدا دەچرپێنێ، کە تەواوی ڕووداوەکە کەشکۆڵێک کۆیان دەکاتەوە. 


ئەم ڕۆمانە، هیوا قادر نووسیویەتی و ۲۲٤ لاپەڕەیە.

ئەنتاڵیا

 گوتیان ئەنتاڵیا زۆر خۆشە

بە تایبەت دەو ئاوەکەی

ئەم هاوینە، منیش وەک ئەو خەڵکە خۆم پێداکرد

لە فڕۆکەخانە، لەجیاتی بەری و باخەڵ

ڕۆحیان پشکنییم

کە پەنجەمۆری نیشتمانییان لەسەر دۆزییەوە

شاپێکی توندیان تێهەڵدام، سنوورداشیان کردمەوە.

نەخشە

 نەخشە


لەوەتەی هەم

نەخشەیەکی پیرم لەسەر پشتە

سەدە بە سەدە دەیگێڕم

بە هەردوو چاوەکانی

بە دەنگە کرخەکەی بە گوێم دادەدات

لە پەردەی پێش مێژوو بێمەدەرێ

پێیەکانم بخەمە ناو ، هەرێزەکانی مێژوو

ناو باخی عەدەنیی دەسەڵات


سەرگێژ

بەژێر سێبەری شمشێر

بەناو تەپ و تۆزی سمی ئەسپ و فیل

بەناو چڕە دووکەڵی ئاگری جەنگەکان، تێدەپەڕم

دەمەوێ هەناسەکانم لێ نەبڕێ

بەشی ئەوە هەناسەم پێ بمێنێ

بەرانبەر ڕۆژێکی نوێ، سنگی خۆمیان بۆ واڵاکەم


لەوەتەی هەم ئەوە بەشمە

هێشتا مێژوو، وەک میوانێکی ڕەزاسووک

وەری نەگرتووم


یاساکان ژەنگیان هەڵێنا

ئەو یاسایانەی پێیانەوە

دەیان جار چوومەتە بەر پەتی سێدارە و 

وەک پەرجوێک گەڕاومەتەوە 


وا بزانم لە دوای مەسیح

یەکەم قوربانی من دەبم

لە مردن بگەڕێتەوە ژیان

ئەو بە خاچێک زۆر لە کێشی خۆی قووڕستر

منیش بە نەخشەیەک زۆر لە باڵام بەرزتر. 


بەرەبەیانی ۲۰۲٤/۱۲/٧ هەولێر

نیشتمان

 نیشتمان 


١-  

لەسەر عارەبانەیەک

وەک لێفێکی کۆن گرمۆڵە بوومەتەوە و 

سەر لە خۆم دەرناکەم

دەست بۆ ئەو سۆندەیە دەبەم دەریبێنم

نەوەکەم توند دەستم دەگرێ

نەکەی بابە، ئەوە سۆندەی میزەکەتە...


بە داماوی لە گۆشەیەک ڕادەمێنم

یادگارییەکان دەملاوێننەوە

ئاگام لێیە

نەوەکەم دەپرسێ باوکە، کێت خۆشدەوێ؟

- نیشتمان

زەردەخەنەیەک دەکات و گومانی بۆ ژنێک دەچێ

ئەی چییت پێ خۆشە؟

- ئاشتی

زەردەیەکی تر و پرسیارێک

ئەی چییت پێ جوانە؟

- چیای بەفرین

- ڕووبارێکی کەفچڕ بەبەر ماڵان هاژە بکات

- کانیاوێکی سازگار، کە هەر قومێکی تامی سەد ماچ دەدات


نەوەکەم تەریق دەبێتەوە

پەشیمان دەبێتەوە بچێتە لای نەنکی و پێی بڵێ:

باپیر باسی ژنان دەکات

یەکەم ئەوینیشی ناوی نیشتمان بووە! 


٢-

 درۆیە تۆ نیشتمانی من نییت

نیشتمانی من پیر نابێ

من پیر بووم 

کەچی نیشتمان وەک منداڵێک لە گڕ و گاڵ ناکەوێ

"ئەوە" ڕۆحم بە ئاگا دێنێ

هەر نەقیزەیەک، شمشێرێک

تیرێک، گوللەیەک

بەر جەستەی بکەوێ، ڕۆحم دەسمێ

ئاخر شەوان ئەو لەوێ دەخەوێ

ڕۆژانیش وەک پشیلەیەکی نازۆنی

خۆی لەناو پێخەفە نەرمەکانی ڕۆحم لوول دەدا.


٣- 

نیشتمانی من بێ ڕەنگە

کەچی دوای هەموو بارانێک

پەلکەزێڕینەی تیا هەڵدێ


نیشتمانی من وەک ڕۆح نە دەبینرێ و نە دەشگیرێ

کەچی بێ ئەو نە دەتوانم هەناسە بدەم

نە بڕازێم


٤-

هیچ مۆنۆمێنتێک هێندەی نیشتمانی من 

کەللەسەر و لولاقی شەهیدی تیا نیین

لە خۆوە نییە بە شەهیدستان ناوی دێنم. 


٢-١٢-٢٠٢٤ هەولێر

لە پاساوێک دەگەڕێم، تا تێر بگریێم

 لە پاساوێک دەگەڕێم، تا تێر بگریێم

گریانێک

تۆ لێرە نییت، زەنگوڵەکانی بژمێری

بە زۆرزانی بڵێیت

چەند جوانن ئەو مروارییانە

خۆزگە دەمتوانی گەردانەیەکیان لێ دروستکەم

تا ئەبەد بە ملمەوەبێ.


۲٨/۱۲/۲۰۲٤ نەخۆشخانەی ڕاپەڕین

یەکەم بەردی سەنگەر

 یەکەم بەردی سەنگەر 


بۆ خوێنەر زۆر خۆشە هەر کتێبێک کە دەیخوێنێتەوە بە تەواوی لەگەڵییدا ئاوێتە ببێ، ڕستە بە ڕستە و ڕووداو دوای ڕووداو بیخاتە چاوەڕوانی دوا دێڕەکانی.


بۆ من کتێبی یەکەم بەردی سەنگەر، لەو کتێبە ناوازانەبوو، کە بۆ خۆی کێشی دەکردم. هەرچەندە ڕووداوەکانی ناو کتێبەکە و بەسەرهاتی بەشێک لە کاراکتەرەکان بۆ من نوێ نەبوون، یان ڕاستتر بڵێم ئەوەندەم گوێ لێ ببوون دەمزانی چیان بەدوادادێت، بەڵام لەبەرئەوەی وەک پێویستیێک لەم کتێبە دەڕوانم، کە ئەگەر درەنگیشە بۆ نووسینەوەی ژیانی سەرکردەیەکی گیان لەسەر دەستی وەک شەهید سەید سەلیم، بەڵام نووسینەوە و ئامادەکردنی لەلایەن هیوای کوڕە گەورەی شەهید ئەمەکداریێکی مەزن و کارێکی زۆر پێویست بوو.


بەشێوەیەکی گشتی ئەم کتێبە لە پێشەکیێک و دوابەند و پازدە بەش پێک دێت، وەک بابەتیش لەسەر سێ تەوەر ڕۆنراوە ئەوانیش (بیرەوەری، پێشمەرگایەتی، بەڵگەنامەیی)ن.


واتا هەر بە تەنیا یادی شەهید سەید سەلیم نەکراوەتەوە، بەڵکو ئەکرێ وەک ئینسکلۆپێدیایەکی ناوچەیی تەماشا بکرێ، کە ئاوڕ لە ڕابردووی خەباتی سەدان تێکۆشەر لە هەردوو شۆڕشی ئەیلوول و شۆڕشی نوێ ئەداتەوە. 


لا لە ئازایەتی و گیانفیدایی و خۆڕاگری ئەو پێشمەرگانە کراوەتەوە، کە بە هەر جۆرێک لە جۆرەکان ڕایەڵەیان لەگەڵ شەهید سەید سەلیم دا هەبووە. مەرج نییە ئەوانەی لەم کتێبەدا ناویان هاتووە لەگەڵ ئەو، یان لەژێر فەرمانی ئەودا پێشمەرگە بووبن، بەڵکو ئەشێ لە شەڕێک، یان جەولەیەک، یان ئەرکێکی پێشمەرگایەتی هاوەڵییان کردبێ. 


لە وێستگە گرنگەکانی ئەم کتێبە، ئەو شەڕانەن کە شەهید سەید سەلیم فەرماندەی یەکەم بووە و ئاوڕ لەتەواوی ئەو شەڕانە دراوەتەوە و تا توانرابێ بە وردەکارییەوە باسیان لەبارەوە کراوە. من لێرەدا ناوی سێ وێستگە بە کورتی و وەک نموونە دەهێنمەوە، یەکەمیان شەڕی گرتنەوەی سەنگەرەکانی گۆڕنۆک لە لا٦۹ و بەشداری لە شۆڕشی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لا ۱٤۲ و داستانی سماقولی لا۱٦۳ کە ئەم داستانە بە خوێنی ئەو و شەهید شینە بۆڵی دەنووسرێتەوە.


لەم کتێبەدا دەگەینە چەند ڕاستیێک :

یەکەم: شەهید سەید سەلیم کوڕە هەژارێکی دەڤەری ڕواندز بووە و لە بنەماڵەی سەیدەکان بە بیروباوەڕی کوردایەتی پەروەردە کراوە و جوامێرێکی هەڵکەوتوو بووە و ئازایەتییەکەی ئەوی گەیاندۆتە ئەو پایە. 


دووەم: شەهید هەموو خەسڵەتەکانی سەرکردەی تێدابوونە، بۆیە دوای چل و پێنج ساڵ لە شەهیدبوونی ناوی لەسەر زاران و وەسفی لەناو کۆڕانە، هەرکاتێ ناوی ئەو دێت بە شکۆوە باسی لەبارەوە دەکرێ.


سێیەم: شەهید، لە مەیدانی شەڕدا فەرماندەیەکی زۆر ئازا و زۆر شارەزاش بووە، هەموو ئەو شەڕانەی ئەو فەرماندەیی کردوون بە کەمترین زیان لێی دەرچووە و لە بەرانبەریشدا زۆرترین زیانی لە دوژمن داوە.


چوارەم: لە دەرەنجامی شەڕی دەستەویەخەی کوڕەک/ گۆڕنۆک، ڕووبەڕووی تراژیدیا دەبێتەوە لەلایەن سەرانی شۆڕش و لەپای سەرکەوتن زیندانیی دەکرێت، ئەمە لەکەیەکی ڕەشە بۆ بەرپرسانی ئەوکات. شەهید بەو بێ ڕێزییە زۆر خەفەت دەخوات، بەڵام لەبەرئەوەی کەسێکی زۆر بە دیسپلین بووە، ئەمەشی تەجاوزکردووە و جارێکی دی و لەبەرەیەکی دی سەنگەری دامەزراندوون.


پێنجەم: لەپاڵ ژیانی شەهید، باسی خەباتی سەید عومەری برا گەورەشی بە تەواوی کراوە، ئەتوانم بڵێم هەموو ژیانی سیاسی ئەویش باسکراوە و پێویست بە نووسینەوەی ناکات.


شەشەم: چیرۆکی بەدیلگیرانی ساڵح عەباس ئاکۆیی  بە برینداری و دواتر لە سێدارەدانی سەرنجڕاکێش بوو بۆ من. ڕۆحی شادبێ.


حەوتەم: لەزاری شەهید موحسین بایزەوە ئەگێڕدرێتەوە و ئەڵێ، لە گەرمەی شەڕی دەستەویەخە، بەهەڵەداوان چووینە لای شەهید عەوڵاسوور، گوتمان فیشەکمان پێ نەماون، ئەویش وەڵامی داینەوە و گوتی من لێرە لەناو ئاودەستەکانی مزگەوت شەڕم کردووە و لەو دەلاقانە هەندێک جوندییم کوشتوون بڕۆن فیشەکەکانی ئەوان بەکاربێنن. ئەڵێ کە چووین نزیکەی ۲٥ جوندی کوشتبوون. ئەوەم لە چەند کەسێکی تریش بیستووە، ئەمە ئازایەتی ئەو قارەمانە بەدیاردەخات، دڵنیام بکرێتە فیلم زۆر کەس ئەم ڕاستییە باوەڕ ناکات. بەداخەوە ئەو قارەمانە لەشەڕی ناوخۆ بەناهەق شەهید کرا.


لەکۆتاییدا زۆر سوپاسی هاوڕێ هیوا سەید سەلیم دەکەم، کە ئەم دیارییە بەنرخەی پێشکێش کردم.

سەرەقەڵەمێک لەسەر پەیکەرى وەرداش

 سەرەقەڵەمێک لەسەر پەیکەرى وەرداش

 هەندرێنى

زۆرم پێسەیربوو کە بینیم هەردوو قائمقامى رەواندز و سۆران و بەشێکى دانیشتوانى شارى رەواندز بەشاییەوە پەردەیان لەسەر پەیکەرى وەرداش هەڵدایەوە، ئەمە وەک پڕۆژەیەک کە رۆژى پازدەى ئەم مانگە  پەیمانگاى هونەرە جوانەکان پێی هەڵسابوو!، سەرسوڕمانیی من لەوەوەیە، بڕیاردان لەسەر دروستکردنى پەیکەرو بڕیاردان لەسەر هەڵبژاردنى کەسێکى شایستە تا پەیکەرى بۆ دروستبکرێ و بڕیاردان لەوەى شوێنێکى شایانى لەگۆشەیەکى شار پێببڕێ، بڕیارى قوڕسن، نەدەبوا بڕیارێکى ئاوا بەئاسانى بەسەر هاوشارییەکانم تێپەڕیبا. ئەمە بەو مانایە نیە کە من وەردشم خۆشناوێ، بەپێچەوانەوە زۆر کەیفم دەهات کە ئەمدى پۆل پۆل هاوشارییەکانم سەردانییان ئەکرد ئەوکاتەى لەنەخۆشخانەى ئاشتى لەسۆران خەوێنرابوو، خۆشم چووم سەردانمکرد، بەڵام بابەتى نەخۆشی و جولاندنى سۆز شتێکەو دانانى پەیکەریش شتێکى دى. 

 ئەوەى ئەمخاتە گومان ئەوەیە چۆن ئیدارەى شار ئاوا خێرا بڕیارییان لەسەر کارێکى ئاوهادا؟!. لەکاتێکدا هەموومان شایەتى ئەوەین تا پەیکەرێک بۆ پاشاى گەورە، کە رەمزى ئەم شارەیە دانرا، چ ئاستەنگیێک دروستکرا!. 

 دواى ئەوەش مادام بوارێک هەیە بۆئەوەى پەیکەر بۆ کەسایەتییەکان دروستبکرێن، ئەکرێ بەر لەهەر کەس و بەڕاوێژ بیر لەو سەربازە ونانە بکرێتەوە کە لەدەرەوەى رەواندزەوە هاتوون و جێپەنجەیان بەسەر لایەنى پیشەیی و رووناکبیریی و رۆژنامەوانى و ئیعمارو پەروەردەی ئەمشارەوە دیارە، چوار لەوانە ( وەستا رەجەب و حوزنى و سەید تەهاى نەهرى و فەوزى سائیب بەگ) ن، کە بەرهەمى ئەم زاتانە لەم بوارانەدا دیارو بەرچاون. 

 لەلایەکى دیکەوەو لەگۆشەیەکى فێس بووکدا، من هاوارمکرد و بابەتێکى رۆژنامەوانییم لەسەر مەزارە بێنازەکەى سمایل بەگ بڵاوکردەوە، ئەفسووس کەس بەدەنگمەوە نەهات، کە بەشێکى زۆرمان ئەزانین ئەم پیاوە لە سییەکانى سەدەى رابردوو نائیب بووە لەبەغدا و کەسێکى زۆر کایگەربووەو پڕۆژەى دەوڵەتیش یەکەمجار ئەو هێناویەتییە بەرباس و مەلیک رقى زۆرى لێداگرتووە. ئەپرسم سمایل بەگ شایستەتربوو یان وەرداش؟، ئەگەر هەر کەسێک یەک هۆکارم پێبڵێ بۆ وەرداش من دە هۆکارى ئەخەمە بەردەست بۆ سمایل بەگ. یان ئەو رۆشنبیرو هومەرمەندو مامۆستاو پێشمەرگە خەباتکارانەى بەشێکیان ئەناسیین هەر بەپێوە شەهیدبوون، شایستەترن یان وەرداش؟!. بۆیە  ئەڵێم ئەم بڕیارە لەجێێ خۆیدانەبوو، ئەکرا پەیمانگاى هونەرە جوانەکان لەگۆشەیەکى پەیمانگا وەک چالاکییەکى خوێندکارەکانى دایاننابا نەوەک لەدووڕێیانێکى بەرچاو کە پەیکەرەکەى وەرداش زۆر دیارترە لەپەیکەرى پاشاى گەورە! هەر رێبوارێک بێتە ئەمشارە هەقى خۆیەتى لێیتێکبچێ و پەیکەرى وەرداش بەپەیکەرى پاشاى گەورە تێبگات، چونکە هەموو کوردێک ئەزانێ ئەمشارە رۆژگارێک پایتەختى میرنشینى سۆران بووە.

دەوڵەتی میرنشینی سۆران (۱٨۱۳-۱٨٤۷)

 دەوڵەتی میرنشینی سۆران (۱٨۱۳-۱٨٤۷)


ئەم کتێبە یەکێکە لە کتێبە باش و پوخت و دەوڵەمەندەکان لەبارەی میرنشینی سۆرانەوە.


هەروەها گرنگی زۆری هەیە بۆ ئەوانەی عەوداڵی ڕاستییە مێژووییەکانن لەبارەی ئەم میرنشینەوە،چونکە بە شێوەیەکی زانستی پشتی بە سەرچاوە بنەڕەتییەکان بەستووە،  هەروەها  پشتی بە زانستی بەراوردکاریی بەستووە و لەم ڕێیەوە باشتر مەبەستەکەت بۆ ڕوون دەکاتەوە.


لە هەمووی گرنگتر پرسیارێکی وەڵام داوەتەوە،  کە کەم کەس لە مێژوونووسەکان و توێژەران بە لای داچوونە ئەویش ئایا میرنشینی سۆران دەوڵەت بووە ،یان نا؟ تەنانەت ناوی کتێبەکەیشی لەژێر ڕۆسنایی ئەم وەڵامە داناوە.


بێگومان  هەیە ئەو پرسیارەی بەلاوە زۆر گرنگ نییە و دەڵێت: جا ئەم میرنشینە دەوڵەت بووبێ، یان نا بە ئێمە چی؟ نووسەر لەم کتێبە بەوانە دەڵێت: گرنگی ڕوونکردنەوەی ئەم باسە وەڵامێکە بۆ ئەوانەی پێیان وایە کورد هیی ئەوە نییە دەوڵەت بەڕێوە ببات، هەر لەم کتێبە دەگەینە ئەو ڕاستییەی کە کورد توانیویەتی لەڕێی پاشایەکی مەزنەوە بە باشترین شێوە حوکمدارێتی بەڕێوە ببات، کە بۆ ناوەخۆ دەسەڵاتێکی دادپەروەربێ و بۆ دەرەوەشی تۆقێنەر.


لێرەدا نامەوێ لەسەر ناوەرۆکی ئەم کتێبە زیاتر بڵێم، چونکە  لە سەرچاوە مێژووییەکان  زۆر لەبارەی میر محەمەد(پاشای گەورە)ی ڕواندز گوتراوە و نامەوێ پاتەی بکەمەوە، بەڵام ئەوەی گرنگە لەم کتێبەدا هەندێ شتی نوێن، کە پەیوەندییان بە ڕۆڵی مەلای خەتێوە هەیە و نووسەر دوای شەنوکەوکردنی ڕای زۆر لە نووسەران و توێژەران و خستنەڕووی ڕایان، دواجار لەسەر ئەم پرسە ئەویش وەک توێژەرێک ڕای خۆی دەردەبڕێت. 


هەروەها بە گرنگییەوە باس لە ڕەوایەتی دەسەڵاتی پاشای گەورە دەکات، کە بەردەوام لە فراوانخوازییدا بووە و مەرامیی بووە ببێتە سەرداری کوردان و بنیاتی دەوڵەتێک دامەزرێنێ، چ بە تێگەیشتنی ئەوسا، چ بە دەستنیشانکردنی ڕەگەزەکانی دەوڵەت لە ڕێککەوتننامەی مۆنتیڤیدیۆی ۱۹۳۳ .


هەروەها وەڵامی ئەوانەش دەداتەوە، کە پێیان وایە میرنشینی سۆران غەدری لە کوردە ئێزیدییەکان کردووە.


ئەم کتێبە لەلایەن ئارێز عەبدولڵاوە دانراوە و لە پێشەکیێک و پێنج بەش پێکهاتووە، کە دوو بەشی کۆتایی بۆ باسی مەلا محەمەدی خەتێ تەرخان کراون و بەسەر یەکەوە دووسەت لاپەڕەیە.

 لە هاڕەی سامناکی دڵم بە ئاگا هاتم

کاتێ بینیم پارچە شکاوەکانی خوێن دەدەڵێنن.


لە کڵاوڕۆژنەی درزەکانییەوە

سەرێکم بەسەر قووڵاییەکانی داگرت

ئەو کاتە تێگەیشتم

ئەو هەموو خەمانە بۆ نەیان کوشتووم.

وەرن با بیدۆزینەوە

 وەرن با بیدۆزینەوە


وەرن

تاوانبارێک لێرەیە، بیدۆزنەوە

دەستەکانی بەخوێن سوور نیین، 

وەلێ زمانی باش ناگەڕێ.

لەڕوودا ئارام بەدیاردەردەکەوێ،

 وەلێ پەنجەکانی کە قەڵەم دەگرن، 

خەرمانەی ترس بەدەوری سەری هەمووماندا دەگەڕێ.


ئەو لە کیشوەرێکی ون دەچێ،

نە هێشتا دۆزرابێتەوە

 نەدەستی هیچ شارستانیەتێکی پێ گەیشتبێ.

جارجار جل و جامانەی دەگۆڕێتەوە بە قات،

وەلێ ئەقڵ و بیرکردنەوەی

 هەمان ئەقڵ و بیرکردنەوەی جارانن، ڕەنگە باش پێنەگەیشتبێ.


ئەو چاوەکانی لەچاوی مەڕێکی نەخۆش دەچن،  

وەلێ لە بیستندا، گوێیەکانی دەچنەوە سەر تایەفەی مشک.

بزەش، وەک خۆر و تاریکەشەو،

هەمیشە تۆراوە لە لێوەکانی.


بینییم بەو دوو چاوانەی خۆم بینییم

لەنێو داروپەردووی دەسەڵاتی پێشوو

دەیان واژۆی سەر ڕاپۆرتی ئەوم بینین، 

وەلێ ئێستا کە دەیبینم، حوکمی شار و وڵات دەکات، دەمەوێ بمرم و نەمێنم.


دڵنیام ئێوە دەیناسنەوە

خۆ هیچ نەگۆڕاون خوو و خدەی

هەر هەمان سیخوڕەکەی جارانە،

وەلێ ئەمجارە، وەک قەلەڕەشێکی قیغ قیغکەر

 زمانی لە کوردایەتی دەگەڕێ،

ئای کە بێنوێژیان کرد ئەم چەمکە

ئای چەند بێمیهر لە سۆزی هەموومانیان هێنایەدەر.


وەرن تا زەمەن دوورتری نەبردووین

تا زاکیرەمان بەتەواوی لەدەست نەداوە

تا وشە نوێیەکانی ئەو

ڕستە پتەوەکانی ناو دێڕەکانی 

نەبوونەتە ئایەتێکی نوێ

نەبوونەتە سرووت

نەبوونەتە نوێژ و تاعەت

با بیدۆزینەوە و ڕایبگرین. 


من ئامادەم، 

خوێنمە وەک ئەسپێکی لاسار هاتۆتە سەر پاشووەکانی

دڵمە بۆ خۆشیێکی ئەو کاتە لێدەدات، کە دەیدۆزنەوە

مشتەکانمن بێ دروشم هەڵدان، لەهەوادا دەلەرنەوە

وەرن، کات وەک ڕووبارێکی بێ هاژە 

ئارام ئارام تێدەپەڕێ ،

تا دوورتربکەوینەوە، زەمەن زاکیرەمان دەهاڕێ

وشە نوێیەکانی ئەو

دەم لە کوردایەتی دانی ئەو

دەبنە نوێژێکی ئیجباری

دەبنە سرووتی ڕۆژانە و 

دەبنە یەقین،

بە ناچاری ئەبێ ڕۆژێ، بە پیرۆزییەوە بۆیان بچەمێینەوە

ببنە ئەڤین.

بژی ژیان

 بژی ژیان


ڕۆمانی ّبژی ژیانّ چیرۆکی چوار ژنی گرتووخانەی ئەوینە، ڕووداوەکان لە ڕۆژ و شەوێکدا ڕوودەدەن: زیندانییەکان لە بەرەبەیاندا ڕادەبن تاکو ڕۆژی دوایی بەر لە هەڵاتنی خۆر، کە کاتێکی دیاریکراوە بۆ جێبەجێکردنی سزای لە سێدارەدان، دەمێننەوە.

کارەکتەرە سەرەکییەکانی ئەم ڕۆمانە چوار ژنن: سەکینە بە تاوانی پێوەندی لە دەرەوەی هاوسەرگیری، بە ّزیناّ تاوانبار کرا. پێشتر براوەتە بەر پای سێدارە و گەڕاوەتەوە. ویدا لە ململانێیەکدا بە نیازی نێوەندگیری بە بێ مەبەست، کوشتنی ئەنجام داوە. تاوانی شیرین سیخوڕیکردنە بۆ ئیسرائیل. سوەیلا لە سۆنگەی ئالوودەبوون و لەشفرۆشی لە زیندان قایم کرا، هەر لەوێش منداڵە بچووکەکەی لەدایک بوو و کوژرا. لەم نێوەندەدە، جگە لە سوەیلا، هیچ کامیان تاوانەکانیان نەگرتە ئەستۆ و هیواداربوون ڕۆژێک ڕەنگی ئازادی ببینن. 

ئەم کتێبە شەش جار چاپ کراوەتەوە. چاپی یەکەمی ساڵی ۲۰۲۰ لە ستۆکهۆڵم، لە دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی هەرزان بە چاپ گەیەنرا. ساڵی ۲۰۲۱ نیڵز وێکلوند وەریگێڕایە سەر زمانی سوێدی و یەکێکە لە پڕفرۆشترین کتێبەکانی دەرەوەی ئێران. 

ئەمەی سەرەوە لە پێشەکی ڕۆمانەکە بە خامەی نووسەری ئەم ڕۆمانە نووسراوە و لە کۆتایی ئەم پێشەکییەش سوپاسی نووسەر و وەرگێڕ ڕووناک شوانی دەکات بۆ پشتیوانییکردنی و ماندووکێشانی زۆری لەپای وەرگێڕانی ئەم کتێبە بە بەهایە.


دوای ئەم پێشەکییە من هیچم نییە تەنیا ئەوەندە ئەڵێم، ئەم ڕۆمانە یەکێکە لە ڕۆمانە جوان و نایابەکان، داواکارم لە خوێنەرانی کورد بیخوێننەوە.

بینایی

 بینایی


گۆچانێک بە هەمیشەیی لەگەڵم ڕێ دەکات

لەسەر نووکی پەنجەکانی پێشم دەکەوێ و 

دەستم دەگرێ

ئاخر ئەو دوو چاوی ساغی منن

ئەو نەبێ، کوا دەتوانم دەست لە نەرمایی گوێی گیا بدەم

دوای خۆ ڕاتەکاندنی لە دەست خوناو

ئەو نەبێ، حەرامەبێ لێم 

هاژەی قەڵبەزە و  مەجلیسێکی سەر کانی

ئەوە ئەو دەمباتە نێو کۆڕی یاران

هەر ئەوە دەمگەیەنێتە، ڕۆخ باخێکی پڕ لە نووکتە

کە مەلایەکی نابینا

 بە لەفزێکی شیرین، ترش و خوێیان ئەکات.


نامەوێ گلەیی کەس لەسەر خۆم بێڵمەوە و دەڕۆم

وەک قورینگێکی دوای ڕەوە

دەکەومەڕێ

ئەو ڕێگایەی، هەرگیز چاوساغێک، حسابی بۆ ناکات.


ئەتوانم هەزار فرسەخ بە پێی خەیاڵ بڕۆم

پێش هەمووتان بکەومەوە

ئەتوانم تا بەیان، دەردە دڵی خۆمتان بۆ بگێڕمەوە

لەوەشیان هەمووتان جێ بێڵم.


ئەوە منم خوێناوی خۆم دەخۆمەوە و

بە بەخەندەیەکی درۆزن، گەزۆ دادەبارێنم 

وەک ئەوەی هەرگیز نەزانن بەڕاستییم نییە.


خۆ ئێوە لەناو کولی دڵی من نیین

نازانن، چەندین گۆیلە و لاوکی تێدان 

هەر خۆم

تەنیا خۆمیان پێ ئەلاوێنمەوە.


لەو ڕۆژەی شنەیەک

 پەڕەی نووسراوێکی لە بارەی ئەنفال، بۆ خوێندمەوە

بۆنی هیچ گوڵێک نەیتوانی بییسڕێتەوە و کاڵیکاتەوە

لە هەستم.


ئەوە منم فرمێسکەکانم دەڕژێنە ناو دڵم

خەمەکانیشم، تنۆک تنۆک بەسەر کوڵمەکانم خلۆر دەبنەوە.


ئەوە منم بیناییم ڕێنادا شیعرێک تێپەڕێ

بێئەوەی ئەزبەری نەکەم

چیرۆکێک هەرچەندە سرکیش بێ

لە دەستەکانم ڕزگاری نابێ

موزیک هەرچەندە ئازادیش بێ

پەڕی باڵەکانی لەنێو مشتی مندان، ناتوانێ خۆی ڕاتەکێنێ

گەر باوەڕ ناکەن وەرن بەسەر دڵم دابنۆڕن

بزانن چ کۆنسێرتێک دەگێڕێ

ئاخر، هەموو حەسرەتەکان لای من گل دەدرێنەوە و نافەوتێن

منم پاشای خەون و ڕوئیا

منم لە خەمی نەزەر ڕەخسیووم

دڵم تەپەی دێ، کە خشپەی پێی نازدارێک ئەبیستم

باوەڕ ناکەن، بە تەپەی ڕەوتی ڕۆین،

 ئەتوانم جوان لە جوانتر جوێکەمەوە

ئەتوانم، کام چرپە ناسکترە بیناسمەوە.

ئەتوانم...

ئەوە منم من ئەتوانم.


٢٩/٣/٢٠٢٥ هەولێر

گۆشەی تەنیایی من

 گۆشەی تەنیایی من


گۆشەیەک تەنیاییمی کردۆتە ماڵ بەسەر خۆیدا

بەدیار چاککردنی سەروگوێلاکی پرسیارێک

دانە دانە دەنکە خڕ و گەورەکانی تەسبیح بەردەدەمەوە.

هەرچەندی ئەکەم، هەڵێم

بازدەم... دیوار قاچەکانی تووند گرتووم


هەرچەند ئەکەم و هەوڵەدەم بەقاچاخیش بێ

بازگە ترسناکەکانی وەرگرتنی باجی ئومێد ببڕم 

بەناویاندا ڕێ نابڕم.


لەو گۆشە تەنیاییەی ئومێدەمدا

ڕەچەتەیەک داواکارییم داوەتە دەست یاساوڵی بەردەرگا

بەڵکو تیشکە زێڕینەکانی خۆرم بۆ بکڕێ

ئەویش دڵی وەک دڵی هەموویان بۆتە بەرد

 نایەوێ بێ باج ئەوەم بۆ بکات.


چەند بەحەسرەتم بۆ دیدەنییت، ئەی خۆر

چەند دڵ پڕ مرازم بۆت، ئەی دەنگێک لەو دیوەوە 

هیچ نەبێ شنەیەک بە نەرمی هەڵیگرێ و بۆم بێنێ

با دڵنیاببمەوە لەوەی لە ژیان ماوم


ئاخر ژیان بێ گفتوگۆ و مشتومڕ،

بێ تووڕەبوون و ئاشتبوونەوە،

بێ ڕق و میهرەبانی، چییە چی؟


ئاخر ژیان

 بێ بینینی تیشکی گزنگ

بێ هەوایەکی تام گرمخا

بێ ئاوێکی چڵکن و خۆنەشۆر 

ببێتە ئاوات، چۆن غەرقی گومان نابییت لەخۆ

لە بوون

لە مان، لە ژیان


چاو پڕ بوون لە عەزابی دیتنی

ئەو شیشە باریکانەی بە دەرگا، ناویان دێت

دڵ تژی بوو، بۆ حەسرەتی  دیدارێک

ڕۆح وەک پارچە مقەبایەکی دەست با

ئەمسەر و ئەوسەر ئەکات

هەر ڕۆژ لەدەست جەلادێک خۆ ڕزگار ئەکات


نابینم، بینینم تواوەتەوە لە تاریکی

سەرم، لێوڕێژە لە خەون

زمانیشم وا خەریکە هێدی هێدی لەناو خۆمدا جێمدێڵێ

ئەوەی باشە، خەون لەخۆدا کۆی دەکاتەوە و نایەڵێ بمرێ


هەرچەند ئەکەم و ئەکۆشم

سیماکان بێنمەوە پێش چاو

دێن وەلێ وەک خەیاڵی شاعیرێکی سوڕیالی

چاوەکانی شۆخێک ئەوەی لەودیو پێم دەگوت کارمامز

بە دوو ڕەنگی تێکەڵ

دەچنە سەر کەللەسەری، نەوەکەم، 

ئەوەی هەموومان لە نەرمونۆڵی ناومان نابوو پشیلۆکە


ئێرە دنیایەکە لەناو دنیا

ئۆقیانۆسێکە،  لەوەتەی ژیان هەیە دۆزراوەتەوە،

بەس کەس حەز ناکات، پێی تێخات

ڤیزاکەی هەمیشە لەدەست ملهوڕانە

هەرکات بیانەوێ لەسەر باڵە سیمرخییەکان ئەتگەیەننە ئەوێ


لێرە، هەموو شتێکت لێ دەمرێ، تەنیا خۆت نەبێ

لەناو بۆتەیەکی تەنک، جار جار دەگاتە دەمی ئاویلکەدان

وەلێ هەناسەکانی نادۆڕێنێ

وەک کوپێکی هەزار ساڵە

شێداریی نەیهێشتبێ، بۆ دواجار قاچەکانی ڕاکێشێ، 

بۆ وەرگرتن و دانەوەی هەناسە، دەمێنیتەوە و نامرییت.


لێرە ئەوەی دەتبا هەر تەنێ خەیاڵە

بەدەست خۆت نییە، گەر وەکو شەهید مەلا عەلی 

بکەویتەوە بیری دەستە تەزیوەکانت

ئەوانەی لە شەوێکی زستان، لەناو کڕێوەدا لێت بەجێمان.


لێرە لە هەدادان دەکەویت

ئەوەی لەخۆتدا بە زیندووی دەبینی سەرێکی پڕ خەیاڵ و خەونە

ئەوەی بۆی دەژییت،

 بینینەوەی سایەیەکی بێزارە لەدەست تیشک

گفتوگۆیەکە لەگەڵ ئەوی تر

ڕامانێکی قووڵە لە دیار قەڵبەزە

خۆ ڕووتکردنەوەیە لەبەر باران

چپاندنی جارێکی دی ئەو وشەیەیە، کە کارمامز حەزی لێ بوو

بۆنکردنی گوڵەباخێکی سوورە

ئەوەی یەکەمجار وەک دیاریی خۆشەویستی وەرتگرت


درێژن زۆر درێژ

 ڕەچەتەی ئەو شتانەی ئەتەوێ بۆیان بژییت

دەژییت و نامرییت

هەندێ جار ئەڵێی بۆ تاقیکردنەوەی خەم گلدراومەتەوە

جار جاریش ئەڵێی نا، ئەیانەوێ بزانن چیرۆکی ئەیوب 

هیچ ڕاستیێکی تێدایە

ئەیانەوێ پلەی توانەوەت لە شەو و ڕۆژێکدا بزانن

ئەیانەوێ بزانن، 

ئاخۆ ڕاستە مەراق دوژمنی باوەکوشتەی مووی سەرە

دیدار مۆرانەی چاوەڕوانییە

ئەیانەوێ بزانن لەو گۆشە تەنیایەدا،

دڵ هەروا ترپەکانی وەک عادەتی بەرێ دەژمێرێ

 ئومێد وەک هەڵدانی گوللەیەکی وێڵ چەند بڕ دەکات.


دەمێنمەوە و ئەژنۆکانم توند لەباوەش دەگرم

خەیاڵم لە خاڵێک چڕ دەکەمەوە

نە بادا کسپەی خەمێکی تر لەگەڵ خۆی بیبات

نە بادا لەخۆم دوورکەومەوە و خۆم پێ کۆنەکرێتەوە.


٢٩/٣/٢٠٢٥ هەولێر

پەخشانە شیعرێک، بۆ یادی (دالیدا نەوزاد)ی جوانەمەرگ، ناسراو بە نێرگز.

 پەخشانە شیعرێک، بۆ یادی (دالیدا نەوزاد)ی جوانەمەرگ، ناسراو بە نێرگز. 


ئەو بەیانییە چەند لە گوڵی دالیا دەچووی

چەند نەرمین دەهاتیتە بەر دیدە

چەند بە گرانی پێت دادەنان

چەند بە ڕقەوە بزەت دەتۆراند.


ئەو بەیانییە

خەیاڵت تەپوتۆزی دنیای لەسەر نیشتبوو

ئومێدت وەک پەککەوتەیەکی بێکەس لەناوجێدا کرم لێیدابوو

حەزت بۆ هیچ خوشیێک باڵی لێکنەدەدا

دڵێکت هەر لای دایکت بوو، ئەتگوت

لێم ببوورە ئەگەر تا ئەبەد ڕەنگی ڕەش ئەکەمە هاودەمت

ئاوڕێکت هەر لای کوڕەکەت بوو، پێت دەگوت

لێم ببوورە ئەگەر جارێکی دی 

چاوەکانت تێر لەمێرگی چاوەکانم چڵە نێرگز ناچننەوە

هەستێکت هەر لای تاقە خوشکت بوو، بە چپەی نێوان دوو خوشک

پێت دەگوت، نیگەران مەبە ڕوحێ، ژیان هەر هێندە بەشی داین.


دەمدیت و نەمدەدیت

چاوێکت هەر لەسەر بالکۆنەکەبوو، 

ناو بەناو سەیرێکی خوارەوەشت دەکرد

ئەو کاتەی لەبەراوردی خەرەند و ئەوێ بوویتەوە 

دڵت زەنگێکی ترسناک لێیدا

ڕقت هاتە کوڵ

هەستت لەناخدا وردوخاشبوون

زۆر خێرا وەک خێرایی دەرچوونی باشووکەیەک لە لانە

دوو باڵی ئاوریشمت لێ ڕووان

چاوت لەسەر ئەو پنتەبوو، واتدەزانی کوڕەکەتە و بە گاگۆڵە لە ئاگر نزیک دەکەوێتەوە

ئەو بەیانییە بوو، چاوەکانت هەورێکی ڕەنگ پەمۆیی نیشتەسەریان

 ئەو بەیانییە بوو گوتت، چ شاخەوان و دارڤانێک ئەتوانێ پێم بگات 

لەهەمووان پەرۆشتربووی بۆ ڕزگارکردنی ...

بازێک و خۆهەڵدانێک نێوانی مان و نەمانت بوون. 

ئیتر ئەو نەبوو، سەرابێک بوو 

تۆی فەنا کرد

وەک پەڕە سپییەکانی نێرگز، لەدەست مناڵێکی چەتوون

پەڕپەڕببێ، 

وەک مێرگێکی سوور لەدوورڕا 

سیحری خوێنی لێ کرابێ.

لەو خوارەوە، 

لەنێو هەرێزدا، هەر خوێنی تۆ بوو لە خۆڕا دەڕژا


هەر خوێنە ئەڵێ: بۆ هەر ئەبێ من لەخۆڕا بڕژێم

هەر خوێنە ئەڵێ: بۆ هەر ئەبێ من ببمە فەرشی سوور 

هەتا مردن دێت

هەر خوێنە ئەڵێ: خێراکە زوو جێم بێڵە و بڕۆ

با ژیان جێ پێت بسڕێتەوە


زۆر خێرا پێت لە شەختەی منداڵی هەڵخلیسکا

زۆر هێواش لەسەر پشتی کۆماوی باپیرت گەورەبووی

ناز باوەشێک بوو نەتناسیبوو، تا نەتبەخشییە کوڕەکەت

خۆشی مێرگی نێرگزەجاڕ بوو نەتدیبوو، 

تا ڕۆژێک چڵێکت نەدا لە کۆچکی کوڕەکەت.

ڕۆژێ سەدجار خۆت هەڵدەدا بۆ گرتنی ئاوات

بەڵام ئەو، ئەستێرەیەک بوو پێت دانەدەگیرا 


تێنەگەیشتم، لێشی تێناگەم

چۆن توانییت ئاوا خێرا بە ژیان بڵێی بڕۆ تۆ هیچی.

ئاوەزنامە

 ئاوەزنامە


بۆ دەستپێکی خوێندنەوەی کتێبی ئاوەزنامە، بەپێویستی دەزانم، بە بەراورد و هاوتاییبوونێکی نێوان دوو ڕابەری مەزن دەست پێبکەم، ئەوانیش گاندی و بنگۆریۆنن. ئەو دوو ڕابەرەی مێژوویان بە جۆرێکی تایبەتتر نووسییەوە، کە لەوانەی تر ناچن.


بنگۆریۆن وێڕای ئەوەی گووتاربێژ و سیاسیێکی ژیر و داڕێژەرێکی بەتوانای ستراتیژیی نەتەوەیی بوو خوێنەرێکی زۆر جددیش بوو، لە هەر شوێنێک با کتێبخانەکەی لەگەڵ خۆیدا دەگێڕا و بەردەوام کاتە بەتاڵەکانی بە خوێندنەوەی کتێب پڕ دەکردەوە، ئەو کاتەی ماوەی سەرۆکایەتی تەواو دەبێ، وەک سەرۆک وەزیران، بە کتێبخانەیەکی پڕ کتێبەوە ڕوو لە سارای نەقەب دەکات، ئاخر لەوێ هەژدە کەس شێوەی ژیانێکی سۆسیالیستی دەژیان و کیبوتزیان پێکهێنابوو و مەرامیان بوو ئەوێ ئاوەدانکەنەوە، بە چوونی بنگۆریۆن و خێزانەکەی بوون بە بیست کەس، کاتێ هاوڕێکانی پێداگری دەکەن لەوەی لە ئۆرشەلیم بمێنێتەوە و بۆ بەڕێوەبردنی دەسەڵات پێویستییان پێیەتی، ئەو وەها بەرسڤیان دەداتەوە و دەڵێ؛ ئەگەر بێتو دەست لە دەسەڵاتداریی حکوومەت نەکشێنمەوە، کە یاساکانی خۆمان دامانڕشتووە، ئەوا متمانە لەدەست دەدەین و وڵات پێشناکەوێ، دووەمیش من دەمەوێ بۆ ئەرکێکی پیرۆزتر بچم ئەویش ئاوەدانکردنەوەی سارای نەقەبە، ئەگەر ئێمە هەر لە ئۆرشەلیم کۆببینەوە، ئەوا بۆ دواڕۆژ ئەم شارە تووشی هەڵاوسان ئەبێ و شوێنەکانی تریشمان لەدەست دەردەچێ، پێویستە بۆ دواڕۆژی نەوەکانمان شوێنی تری شیاو دەستەبەر بکەین، هەر واشی کرد و دواتر سارای نەقەب ئاوەدان بووەوە و بەهەزاران ئیسڕائیلی ڕووی لەوێ کرد. 


گاندیش بەهەمان شێوە، دوور لە ژاوەژاو و قەرەباڵغی شارە گەورە و پڕ دانیشتووانەکان ئەویش شوێنێکی دوورەدەست و لاچەپی هەڵبژارد، کە سیڤاگرامیان پێ دەگوت. ئەتوانین بڵێین هەمان شێوەی کیبوتزی هەبووە، ئەوێش کۆمەڵگایەکی سۆسیالیستی بوو، هەمووان لە ئەرک و ماف یەکسان بوون، هەموویان یەک جۆر خۆراک و پۆشاکیان هەبووە. گاندی لەوێ ئاسوودەبوو، بۆ وەڵامدنەوەش ئەیگوت، ئەوانەی بیانەوێ سەردانم بکەن، ناچار ئەبن دەیان میل بە پێ بڕۆن تا دەگەنە لام، دیارە ئەوانەی ئەو زەحمەتییە دەدەنە بەرخۆیان مەبەستییانە من ببینن، بەڵام وەنەبێ گاندی تەواو خۆی دوورەپەرێزگرتبێ، بەڵکو بەخۆی و هاوەڵەکانی بۆ کۆکردنەوەی پیتاک بەسەر شارە گەورەکاندا دەگەڕا و پارە و سامانێکی زۆری کۆدەکردەوە و هەوڵی دەدا ژیانێکی شایستە بۆ هەژارانی وڵاتەکەی دەستەبەر بکات، لەمەشیان هەوڵەکانی گۆڵدا مایەرم بیرهاتەوە و لە سەروکاری دروستکردنی دەوڵەت بۆ ئیسڕائیل ئەویش دەچووە نیویۆرک و شارە گەورە و پڕ نفوزەکانی ئیسڕائیلی لە ئەمریکا، بۆ کۆکردنەوەی داهات تا بتوانن چەک و پێداویستییە لۆجستیکییەکانی پێ دابین بکەن، بۆ بەرەنگاربوونەوەی دوژمنەکانیان. 


لێرەدا کە ئەو دوو نموونەیە پێکدەبەستمەوە، مەبەستمە بڵێم، دابینکردنی دواڕۆژی ڕوون بۆ نەتەوە و نیشتمان بەمجۆرەی ئەوانە دەکرێت، نەک پێچەوانەکەی، کە ئێستا لەسەر زەمینەی واقیعییدا لێرەوە و بەدیاریکراویش لەم بەشەی کوردستاندا ڕێک پێچەوانەکەی دەیبینین.


هەر لەو بەراوردکارییە دەمێنینەوە. گاندیش وەکو بنگۆریۆن خوێنەر بوو، وەلێ ئەو زیاتر پیاوێکی ئەزموونی بوو. ئەو هەموو دووشەممەیەک کاتێ سەری بەسەر دەفتەرەکەیدا دەگرت تا بنووسێت، دەیکردە ڕۆژی بێدەنگبوون. ئەو هەمیشە کردارەکانی بۆ هاوەڵانی شی دەکردنەوە و دەیویست لەسەر ئەو شتانە ڕایان بێنێ کە چۆن بتوانن پیلانەکانی دوژمن پووچەڵ بکەنەوە. کە ئەڵێم ئەزموونی بوو، سوودی لە دەرفەتەکان وەردەگرت، هەر بۆ نموونە: 

. نووسەر لەم بارەوە لە گرنگترین وانە، یان ڕاستتر بڵێین ئەوەی فەلسەفەی گاندی لەسەر بیناکراوە تیۆری ناتوندوتیژییە، کە ئەو بە دەستکارییەوە کردییە ساتیاگراها و هەر لەڕێی ئەم تیۆرەوە، زۆربەی شتەکانی بە میللی کرد و بایکۆتکردنی کاڵاکانی بەریتانیای مەزنی لێ کەوتەوە و توانی دوژمن لە توانا و هێز بخات و سەرکەوتن بەدەستبێنێ.


لە جوانترین وێنە ئاکارییەکانی ئەم کتێبەشدا دژایەتییکردنی درۆ و خۆ تەرخانکردنە بۆ ڕاستی، کە ئەم دوو هۆکارە بەرەو سیاسەت ڕایانکێشا. ئەم نموونانەی هێناویەتییەوە زۆر باڵکێشن. بەتایبەت خۆ سزادانی مانیلالی باوکی ئارون، لەسەر ئەوەی ئارون ڕۆژێک درۆی بەرانبەر ئەکات و ئەویش سزای خۆی دەدات لەبەرانبەر ئەو درۆیەی کە کوڕەکەی واتا ئارون کردوویەتی و ئەڵێ، بۆیە خۆم سزادەدەم ئەبێ لە پەروەردەکردنی کوڕەکەمدا کێماسیێک هەبێ، بۆیە ئەبێ ئازاربچێژم و بیربکەمەوە و بزانم هەڵەکە لە کوێدایە.  هەر لەبارەی درۆ وە نووسەر لەزاری گاندییەوە دەگێڕێتەوە و دەڵێ:"درۆ وەک لم وایە، ناتوانێ بناغەیەکی پتەو دروست بکا. هەر شتێکی لەسەر ڕۆ بنێی لەرزۆک و شڵۆقە و جێگەی بڕوا نییە..."

ئەمە و دەیان وانە و پەندی تر، کە هەریەکەیان بەبەشی خۆی سوودبەخشن. 


لە بەشێکی دیکی ئەم کتێبەدا ئارون دەڵێ، بۆ سەردانی باپوجی لە باشووری ئەفریقاوە هاتینە سیڤاگرام، هەفتەی یەکەم هەر سێ ژەمەکەی هەر کولەکەیان دەرخوارد داین، هیچ یەکێکیش لەوانەی لەوێ بوون قسەی نە دەکرد و ناڕەزایەتی نیشان نەدەدا، تا ڕۆژێک ئێلای خوشکم، کە تەمەنێکی گچکەی هەبوو، چوو و دەرگای لە باپیرم گرت و سکاڵاکەی پێشکەش کرد. دەربڕینی ئەم ناڕازییبوونەش بوو بە وانەیەکی نوێ و گاندی بە جۆرێکی دی دایڕشتەوە. یان لە نموونەی فڕێدانی قووتەقەڵەم لەلایەن ئارونەوە و پێداگیرییکردنی گاندی لەسەر دۆزینەوەی قووتەقەڵەم و شیکردنەوەی وانەیەک دەربارەی بەفیڕۆدان، کە ئەگەر بێتوو هەرکەسەی لەلای خۆی دەست بەو شتە گچکانەوە نەگرێ و بەفیڕۆیان بدات، ئەوا بەرانبەر شتە گەورەکانیش کەمتەرخەم دەبێ و زۆر دەرفەتی لەدەست دەچێ، لە درێژەیدا دەڵێ:"بە فیڕۆدانی هەر شتێک لە خوویەکی خراپ، زیاترە. ئاخر بە فیڕۆدانەکە دەربڕی بێ باکییە لەبارەی جیهان و توندوتیژیی نواندنیشە بەرانبەر سروشت"


کەواتە کتێبی ئاوەزنامە، پوختەی ئەو ڕووداو و کار و ئامۆژگاری و وانە و پەندانەیە، کە ئارونی نەوەی گاندی لە باپیرییەوە فێریان بووە. ئەو هاتووە لە یازدە بەند کۆی کردوونەتەوە و بەشێوەیەکی جوان دایڕشتوونەتەوە و وەرگێڕی بەتواناش شەفیقی حاجی خدر ئەو بەرهەمەی وەرگێڕاوەتە سەر زمانی شیرینی کوردی و ئەو پێویستییەی پڕکردۆتەوە، کە دەلاقەی کتێبخانەی کوردی پێویستی بەمجۆرە کتێبانە هەیە، یان لێی کەمە.


سروشتی ئەم کتێبە زیاتر لە خانەی پەروەردە و فێربوون، یان چوارچێوەیەکی کۆمەڵناسی و دەروونناسییانە خۆی دەبینێتەوە، بۆیە پێویستە وەک ئەزموونێک کە لە کەسێکی سەرکەوتوو و پێشەنگ بەجێ ماوە بخوێندرێتەوە و وانەی لێ وەربگیرێ. بەتایبەت بۆ ئەوانە باش و گونجاوە، کە لاپەڕەی سپیین و دەیانەوێ دواڕۆژێکی گەش بۆخۆیان دیاری بکەن، چونکە هەر ئامۆژارییکردن نیین، بەڵکو ڕاهێنان و پەند و نموونەی ڕابردووشن.

ئەم کتێبە لە بەرگەوە بۆ بەرگ پڕە و شایانی خوێندنەوە و لێ وردبوونەوەیە، سێ نووسەری کوردی بە تواناش پێشەکییان بۆ نووسیوە، کە ئەمەش لەخۆیدا داهێنانێکی نوێیە بۆ بەرهەمێکی بە کوردیی کراو. 


.

وردە گەڵای بەر هەتاو

 وردە گەڵای بەر هەتاو

کتێب: بیرەوەری


نووسەری ئەم بیرەوەرییانە حەمە عەباسی شاعیرە و لێرەدا وەک پێشمەرگەیەکی دێرینیش دەیناسین و ئەم گێڕانەوانەی کردوونەتە بیانوێک و ئاوڕێکی لەم قۆناغەی ژیانییدا داوەتەوە. زۆر بە وردەکارییەوە تێکهەڵکێش بە نەهامەتییە بەردەوامەکانی کورد لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو، ئەویش هاتووە نەهامەتیی و ئازارەکانی خۆی نووسیونەتەوە و زۆر ڕاستگۆ و بێ پیاهەڵدان ئەگەر لەهەندێ جێدا بە زیانی خۆشی تەواو بووبێ پێی لە ڕاستبێژی نەناوە و ڕاستییەکانی وەکو خۆی داڕشتوونەتەوە، بۆیە ئەم جۆرە نووسینانە زیاتر ئەمێننەوە و سەرنج ئەدرێن. 


لە هەمووی خۆشتر بابەتەکانی زۆر کورتن، وەک بڵێی باش مۆڕاڵی خەڵکەکەی خوێندبێتەوە و خۆی لە درێژدادڕی پاراستووە، ئەمە خاڵێکی ئەرێنی ئەم پەرتووکەیە. 


وەک دیارە، حەمە عەباس لە ژیانی خۆیدا زۆر نەهامەتی بینیون، هەر لە دەستپێکدا لە باسی دایکەکان، تێ دەگەین  چەند بەسەختی ژیانی تێپەڕاندووە، وەک هەر کوڕە هەژارێکی ئەم نیشتمانە، بار و بژێوی ژیان ڕێی کرێکارییان نیشانداوە و لە تەمەنێکی زۆر گچکەوە شانی داوەتە بەر ئیشی گران، هەر بەم هۆکارەش نەیتوانیوە خوێندنەکەی تەواو بکات. 


دوای ئەوەی بەتەواوی فام دەکا و لە چواردەوری خۆی ئەڕوانێ وەک زۆر لە گەنجە خوێنگەرمەکان، ئەویش چەکی پارێزگاریی لە خاک دەکاتە شان، سەرەتا لە ڕیزەکانی یەکێتیی نیشتمانی و دواتریش دەبێتە شیوعی، بۆ گواستنەوەی ئەم سەنگەرە ئاماژە بە دوو هۆکار ئەکات. یەکەمیان ملهوڕی بەرپرسە یەکێتییەکەیە، کە جیاوازیی لە نێوان پێشمەرگەکان ئەکات و ئەویش ئەم نایەکسانییەی پێ ڕەوا نییە و دەستبەرداریان دەبێ و هۆکاریی دووەم پاڵی پێوەئەنێ و ئەبێتە شیوعی، کە خانەوادەکەیان بە گشتی هەڵگری بیری شیوعییەت بووینە. تەنیا ئەو نەبێ وا ئەویش بە ئاسوودەییەوە لەناو ڕیزەکانی حزبی شیوعی درێژە بەخەبات دەدات. 


لە بەختی ڕەشی خۆیدا زۆری بەسەرناچێ، بریندار دەبێ، ئەوکاتەی ئەیانەوێ بە پاسێکی سەربڕاوە لە دەشتی هەولێر لە شوێنێک بۆ شوێنێکی تر بچن، بەڵام بەداخەوە دەکەونە ناو بۆسەی دوژمن و کۆمەڵێک هاوڕێ شەهید دەبن و ئەویش لەگەڵ چەند هاوڕێی تر بریندار دەبێ. ئەم ڕووداوە زۆر ناخۆشە و کاریگەریی لەسەر دادەنێ. بەڵام ئەوەی ئاسوودەی دەکات لەگەڵ هاوڕێیەکی بەناو زریان پاسەکە دەگەڕێننەوە و لەپای ئەمە لەلایەن حزبەوە هەردووکیان خەڵات دەکرێن.


قۆناغی ئەنفالەکان لەو سنوورەی تێیدایە، جوان وێنا دەکات، هەر لەو ساڵانەیە بەهۆی دەرنەچوونی مەفرەزەکەیان و خۆ ڕادەست کردنی زۆربەیان بە حکومەت ئەویش ناچار دەبێ خۆی ڕادەستی حکومەت بکاتەوە و ببێتە سەرباز، بەڵام لەسەروبەندی داگیرکاریی کوێت بە چەکێکی کلاشینکۆفەوە دەگەڕێتەوە هەولێر و وەک زۆربەی گەنجانی کورد ئەویش فیرار ئەکات و ناگەڕێتەوە و ڕاپەڕینی بەسەردا دێت و لە ڕاپەڕیندا بەهەمان کلاشنکۆف و بەکارهێنانی ئارپێچیییش ڕۆڵێکی کارا دەگێڕێ. 


هەموو ئەو ڕووداوانە بۆ ئێمەی هاوتەمەنی ئەو، یان ئەوانەی ئەو قۆناغانەیان بینیوە، دەیان بیرەوەریی لە یادگەمان دەدەن، بەداخەوە زۆربەیان ناخۆشن، چونکە قۆناغەکە وابوو، چراکانی ئومێد هەموویان بەر ڕەشەبا و گەردەلوولی بیابان کەوتبوون. ئەگەر تروسکایێک شک برابا، تروسکایی پێشمەرگە بوو، ئەوانیش لە دیوی ڕۆهەڵاتی کوردستان، لە چاوەڕوانییدابوون، تا ڕۆژی هات و گەڕانەوە، بەڵام بەداخەوە ئەنجامەکەی کە تێیداین هیچ مایەی دڵخۆشی و دەستخۆشیی نییە، بەهۆی گەندەڵی و مایەپووچی زۆربەی سەرکردەکان لە بەها جوانەکانی شۆڕش و کوردایەتی. کە ئەمە بابەتێکی ترە نامەوێ لەسەری بدوێم، چونکە هەرچی زار ئەکاتەوە و زمانی ئەگەڕێ دانی خێر بەو دز و گەندەڵ و چاوچنۆکانەدا نانێ و دواڕۆژێکی گەشیش لە چاویاندا ناخوێننەوە.

بازنەی گەمارۆ

 بازنەی گەمارۆ


کتێبێکی کۆکراوەی بابەتە نووسراو و ئەرشیفکراوەکانی شەهیدی سەرکردە حەسەن کوێستانییە، کە لە لایەن مامۆستا جەرجیس ئیبراهیم گەڵاڵی و  ئەنجام ساڵح کۆکراونەتەوە و بە چاپ گەیەنراوە.


حەسەن کوێستانی، ناوێکی دیار، فەرماندەیەکی سەربازی کارامە و سەرکردەیەکی سیاسی ئازا و بە زیپک و زاکوون، هۆشمەند و خاوەن ڕا و بڕیاربووە. 


ئەگەر پێویستی کردبێ، پێشمەرگەبێ، پێشمەرگە بووە، ئەگەر ڕووشیان لێنابێ فەرماندە بێ، ئەوا بەوپەڕی لێهاتووییەوە ڕابەرێتی کردووە و پلان داڕێژەرێکی زۆر سەرکەوتوو بووە، چونکە ئەو کەسێکی تەقلیدی نەبووە، بەڵکو ئەوەی لەسەر زەمین دەیکرد هەمووی وەک ئەزموون بینیبوو، یان لە ئەزموونی خەباتی گەلاندا خوێندبوویەوە، بۆیە هەمیشە لەو شەڕانەی ئەو سەرکردایەتی کردووە قەوارەی زیانەکان زۆر کەم بووە. 


فەرماندەیی دەیان نەبەردیی کردووە، لە سەروویانەوە داستانی کۆڕێ، کە تا کەسێک مابێ یادی ئەم داستانە مەزنە بکاتەوە، ئەبێ بە ڕێزەوە ناوی کوێستانی بێنێ.


ئەو لە تەمەنێکی زوو ڕووبەڕووی بەرپرسیارێتی کراوەتەوە، ئەمەش بەهۆی لێوەشاوەیی و زرنگییەکەیەوە بووە. زۆر خێرا پلەکانی پێشمەرگایەتی وسیاسی لەنێو حزب و کۆمەڵەدا بڕیوون، بەڵام ئەو خۆی زیاتر مەیلی بەلای سیاسەت و ڕێکخستندا بووە، بۆیە دەبێتە بەرپرسی مەڵبەندەکانی هەولێر و بادینان. 


کوێستانی کەسێکی خوێنەوار و خوێنەرێکی جدیش بووە، زۆر بە جوانی شەنوکەوی ڕووداوە سیاسییەکانی کردوون. لێرەدا لەو بەرهەمە کەمانەی لەبەردەستدان تواناکانی ئەومان باشتر بۆ بەدیار دەکەوێت. لەڕووی تیۆری و هەڵسەنگاندنی سیاسی و فیکری ئاستێکی باڵای هەبووە، کەسێکی هۆشیار و دڵسۆز بووە بۆ دۆزی ڕەوای گەلەکەی. 


ئەوەی لەم کتێبەدا بەردەستن، دڵۆپێکی دەریایەکن لە نووسیینەکانی، چونکە زۆربەی ئەرشیفەکەی بەهۆی شەڕ و نەهامەتییەکان لە دەست چوونە. ئەو کەمە بەرهەمانەی ماویشن، گەواهیی لە ڕاستیی و دڵسۆزی و نیشتمانپەروەری ئەم قارەمانە دەدەن.


بەداخەوە ئەم سەرکردە مەزنە، بە مەبەستی هێنانەپێشی پرۆسەی ئاشتی و  بە نیازپاکی خۆی کەوتە تەڵەی ناپاکی و لەگەڵ پۆلێک لە هاوڕێ دڵسۆزەکانی گەیشتنە کاروانی نەمران، ڕۆحیان شادبێ.

بەرسیرین

 بەرسیرین


۱- بەرسیرین

وەک سێبەرێکی قوڕس و گران

لەدومدەخشێ 

تا دەروازەکانی شکۆ.


۲- هەموو ساڵێ، لەیەک کاتدا

بەرسیرین

ناڵینێکی پێیە، ئاگرین

لەدومنابێتەوە

تا دامێنی ئاوارەیی. 


٣- بەرسیرین

چیدی گوندێک نییە بە باسکێکەوە

دوو باڵی فریشتەییە

کۆتەڵی داربەڕووێکی بەکۆڵداداوە

تا ئەودیوی بەربەڕۆژ.


٤- هەموو ئێوارەیەک، 

بەرسیرین

دەکەوێتە داڵغەی بینینەوەی باڵایەک

پێی لە بەژنی دارسەروو جوانتر بوو.

 

٥- هەندرێنی باپیرم دەیگوت: 

بەرسیرین، بەشەوێک پیر بوو

لە خەونی هەمان شەودا، دوو ددانی کەوتبوون

ترسی لێ غالب بوو

بە کێوان کەوت

بە پرچ و ڕیشێکی تێکەڵ 

لەسەر تەپۆلکەیەک کڕ کەوت

فریای هەڵگرتنەوەی پردیش نەکەوت

لە خوارەوە وەک ڕایەڵێک جێیهێشت

لەو ڕۆژەوە

هەموو ئێواران کەزییەکانی دەکاتەوە و 

بە ڕووباریان دادێرێ

خەمین زۆر خەمین، بە کراسێکی بۆر

بە ڕیزێک ددانی کلۆر

بیر لە پیربوونی خۆی دەکاتەوە

بیر لەو هەموو لاوکانە دەکاتەوە

بێباکانە

 ڕۆیشتن و سەرێکیان لێ نەدایەوە.


تێبینی: 

بەرسیرین، ناوی گوندێکە کەوتۆتە ناوچەی باڵەکایەتی، لەڕووی ئیدارییەوە سەر بە قەزای ڕواندزە.  لێرەدا وەک ناوێکی سیمبولی بەکارم هێناوە و ڕۆڵی بکەرێکی خەمناک دەگێڕێ، لە پای شەهیدبوونی سەید مستەفای باوکم دا لەوێ.


غالب: زاڵ

ئەو و ئەز

 ئەو و ئەز


لیمۆیەک سەرپەنجەکانی گەستم

لەو ڕۆژەوە

تنۆک تنۆک خوێن دەڕژێتەوە هەناوم.


لێوێک ئاوڕێکی تەڕی لێ دامەوە

بەو چرکەساتە

خەریکبوو لەوێ دەستبەجێ گیان بسپێرم.


ناوقەدێک خۆی لە بازووم ئاڵاند

هۆش شەش مەتر بەرزبووەوە و 

لە خوار تەڵانێک بە زەوی دا کەوت.


چاوێک، دڵۆپە فرمێسکێکی باراند

کەچی 

چەند ساڵە ئەمن ژیر نابمەوە.


٥/٦/۲۰۲٥ بێخاڵ

شێوەکار

 شێوەکار

ئەم شیعرە، دێتە سەر وادەی مەرگی هونەرمەند(قەرەنی جەمیل) 


۱- 

بەبێ دابارین

چ باران بێ، چ بەفر

چ هەڵبوونی پەلکەزێڕینەبێ

چ شەوچرای چلورە

چەند دەستەپاچەم.


۲-

بەبێ هەڵکردنی ڕەنگ لە باخ

چەند کڵۆڵ و نابینام

ئاخر من وەک شاعیران نیم

لە وشە پەیکەر بتاشم

من بە ڕەنگەوە هەم.


۳-

لەم دواییانە

نامەیەکم بۆ خەزان نارد

زۆر دڵخۆشی کردم

لەگەڵ وەڵامەکەییدا، 

مشتێک لە ڕەنگە هەرە جوانەکانی خۆیشی 

بەدیاری بۆ ناردم.


٤-

ڕۆژێکیان سکێچێکم کێشا

ویستم ئارامییەکەی تاقیکەمەوە

مانگێک ڕەنگم لەسەری گرتەوە

بەوپەڕی تووڕەیی

لافیتەی ناڕەزایی هەڵگرت و 

لە چوارچێوە هاتەدەر.


٥-

دیسان ویستم وێنەی مانگەشەو بکێشم

هەر شەوەی خۆی بە جۆرێک هەڵدەخست

لەبەر بزۆزییان، تا ئێستا نەمتوانیوە

وێنەیەکی بکێشم، لێی ڕازی بێ.


٥-

ڕۆژێکی پایزی تا ڕۆژئاوا چاوەڕێ بووم

وێنەیەکی ڕۆژ بکێشم

خۆ بداتە پەنای پەڵەهەورێک

لە سیلەیەک تیشکەکانی بهاوێژێ

ئای چەند مەراقی کردم

وەک مناڵێکی جینگەن، ئەوەی نەکرد و نەکرد.


٤-٦-٢٠٢٥ بێخاڵ