الأربعاء، 11 يونيو 2025

رۆمانی كاتژمێر 25- كۆنستانتین گۆرگیۆ

 رۆمانی كاتژمێر 25- كۆنستانتین گۆرگیۆ 

حەسەن مستەفا

ئەم رۆمانە  هەستێكی لەلادروستكردووم، كە ئەنفال‌و رەشبگیری یەهودییەكان‌و ئەو پێكهەڵپژانەی نازییەكان لەگەڵ كۆمەڵگای ئەڵمانی سازیاندا، تەڕو وشكی بەیەكەوە سووتاند‌و لەخەرمانەكەیدا مرۆفە بێتاوانەكان زیاتر و زەقتر كەوتنە بەر ئەشكەنجە. 13 ساڵ مانەوەی یۆهان لەزیندان كە لەبنەرەتدا هەر بەمیزاج گیرابوو، نموونەی تەواوی ژیانی ژیانی رۆژاوای ئەوسایە، كە لەچ بەدبەختیێكدا ژیانییان كردووە. دوای شكستی ئەڵمانییە نازییەكانیش، رووسەكان هەمان هەڵوێست پیادەدەكەن‌و لەڕێی جەهل‌و خۆسەپاندنەوە دەیانەویست هەمان وێنە تراژیدییەكانی رابردووووپاتكەنەوە. 

 ئەم رۆمانە ئەوەندە نزیكت دەخاتەوە لەخۆت وەك ئەوە وایە ئێمە یۆهانی نێو رۆمانەكەین، یان  ئەلیو نوراین یان ترایانین،كە كەوتووینەتە بەر رەحمی ستوانەكان، چونكە ئێمەش وەك میللەت‌و نەتەوە تا ئەمڕۆ بەهەمان ئەو مێژووە خوێناوییە تێدەپەڕین، لەدوێنێ سەدام حوسێن بۆ ئەمڕۆی ئەردۆغان هیچ لەدۆخەكە نەگۆڕاوە، ئەوەی دەچەوسێنرێتەوە... ئەوەی قڕدەكرێ، هەر كوردە. بەداخەوە ئەم مێژووەی ئێمە پڕە لەخامۆشی‌و تەجاهولكردن كەس وەبییرى نایەینەوە. ئەگەر لەناچاری نەبێ خۆمان ناخزێنینە باوەشی ئەمریكا، وەك چۆن ئەڵمانەكان ئەمەیان پەیڕەوكرد. ئەم مێژووەی ئێمە پیایداتێدەپەڕین هەمان مێژووی ئەو رۆژگارەیە كە ئەڵمانی‌و رۆمانی‌و مەجەرییە ناچارەكان پێیداتێپەڕیوون‌و چەپڵەڕێزانی سوپای ئەمریكایان دەكرد‌و خۆبەخشانە ریزەكانیان هەڵدەبژارد.

سەمای بڵێسەكان

 سەمای بڵێسەكان


ئەمجارەیان ...؟

لەنێو چەمی ئاگرەوە، مەراقەكانی هەڵدەڕژێ‌.

خۆی لەبەر پرووشەی تاڤگەكان هەڵەخا و 

چنگی لە ئازار گیرئەكات،

تا خۆر بەدیكا ... تا ئازادبوونی خۆی بدۆزێتەوە.


ئەو لەسەر ڕێی سەفەرێكدایە،

بەرەو دۆزینەوەی خۆرێكی دی،

بەرەو پاكیزەبوونەوە لە جەستەیەكی ئازاددا،

پشت لە زەمینەیەكی درۆزن.


یەكەم مانیفێست، بەڕق دەنووسێتەوە و 

تژی دەكات لە وشە قوتوكراوەكانی ژیان،

كە سەردەمی بەسەرچوونیان تیا نەنووسراوە.

تژی دەكات...

لەوهەناسانەی بە ئاهی چێژ لێیان وەرگرت.

ئەو مانیفێستێك دەنووسێتەوە؛

دوور لە كیبریای كەسێكی ئازاد.

قووڵ لە ناسۆرەكانی یەكەم دەركەوتن وەك مێ!

یەكەم قوربانی، كە هەر رۆژ چەقۆی لەسەر مل بێ!

كە هەرساڵ، 

پیتێك دەدۆڕێنێ لە وشەی سواوی ئازادی.


ئەو مانیفێستە تژییە لە تكا.

تژییە لە نەفرەت.

تژییە لە نزا.

مانیفێستێكە بەرد بیرەخاتەوە، بیری یەكەم هاویشتن.

ڕق چاپدەكاتەوە لەسەر كالانی یەكەم خەنجەر.

نەفرەت دەگێڕێتەوە ناو بازنە.

ئەو هەموو بازنانە دەنووسێتەوە،

كە ڕەنگ بە ژیانەوە ناهێڵن، لە ناوەوەدا.


تازە ئەو قاچاغە بە ژیان.

ئاخر ئەو نایەوێ‌ وەك كوكوختیێكی شەرمن،

لە پەراوێزی ژیان بگیرسێتەوە.

نایەوێ‌ لە عەرشی لەنجە دایبگرن.

دەیەوێ‌ ئاگر سەمای بڵێسەكانی خۆی پێببەخشێ،

تا دڵەكان بینووسنەوە.

تا ئەشكەكان حیكایەتی بگێڕنەوە.

*                             *

ئەشكێكم بەر لە ڕژان گوتی؛

بەر لەوەی بێتە وجودم

لەنێو تەمی تەنیاییدا، وەك جێماوێكی بێ ئۆقرە،

یەكەم سەفەری سەرسامیم،

پەلكەزێڕینە خۆی بە تەنافی هەڵواسی!

ئاگر بەو مەزنییەی خۆیەوە،

نەكەوتبووەوە لە هەناسەكانی نێوانمان.

ئاگر بەو هەموو ئامادەییەوە،

بەری یەكەم لافاوی پێنەگیرابوو.

چزووەكانی  پێنەبەخشیبووم.

ڕاینەگواستبوومە بەردەم یەكەم پەرستگای.

هێشتا زووبوو لەوە بگەم.

ئەو هەموو مۆسیقایە دەكوژێ‌،

كە لە سینەی "یار" هێشتا مابوو قوڵپ بدەن.

كە لە لەنجەی "یار" هێشتا مابوو بپشكوێن. 

كە لە پێچی ئەگریجەیدا هێشتا مابوو بخرێنە سەر ژێی كەمان.

نەمدەزانی، 

باوەشی درۆیین بۆ "یار" دەكاتەوە.

"من" وەك نامەیەكی قەدكراو .

لەنێو پەڕەی یادگارییەكانی ڕۆحییدا گڕدەدا.

وەك بۆنێكی جێماو لەنێو ئەگریجەكانیدا،

دەمكاتە بۆیاخێكی خۆڵەمێشی و 

ڕەشەبایەك سواقدەدات.

نەمدەزانی ئەو هەموو پەنجەمۆرانەم  وەك پەروانە هەڵدەوەرێن.

نەمدەزانی ئەو هەموو چیرۆكانەم بێ باڵ دەمێننەوە. 

لە قیژە زیاتر وشەیەك ئەدا ناكەن.


ئەی یار، ئێستا كونجێك نەماوە لە ڕۆحما، 

مەشخەڵێكی تیا نەبینی.

نۆتەیەك نەماوە، ئاوازەكانی قیژەی نەچووبنەسەر. 

چەند هاوارێكی خنكاوم. 

چەند توڕەیێكی فەرامۆشكراو و 

چەند موسافیرێكی بێنەوام.

چەند ڕاهیبێكی غەمین و تاق و تەنیام!

*                                      *

ئەی یار، فەرامۆشیم بە ئاگردێت،

كە لە خەیاڵمەوە وەك ئاو دەڕژێتە سۆمام. 

كە لە دڵمەوە بەردەبێتە یادگارییەكان.

وەك پەڕەی سووتاوی دەم " با"....دەمبا

دەمبا...دەمبا. 

دەمكات بە گەرووی دەربەندێك، وەك شاژنێك هەرتۆی تێدا.

دەمخاتە ئەو بۆشاییەی لە تەك ناوت بێ ناونیشان ماوەتەوە !

من لەمەولا بە تەنیانیم.

لەگەڵ بۆنتا، پێچدەدەم بە كۆڵانەكانی عیشق. 

لەگەڵ هاوارەكانتدا، كوچە كوچە وەك سەدایەك بە شوێنتەوەم.

تۆ نابینی بوومەتە چەتری ئەو بەردانەی بە دوای سەرتەوەن.

تۆنابینی بوومەتە سەفیری تۆ. 

ئەو هەموو كەللەپووچانەم كردوونەتە بەردەباز و

وڵاتی ئەو هەموو دڵە دەبڕم ...تا بێنمەزمان سووتانی تۆ؟


22/10 _28/10/2012 هەولێر


تێبینی: ئەم چامەیە لەناو  کتێبی شیعری (وەرە لە باخ پێت دەڵێم) دایە.

مناڵێک لەسەر مانگە

 مناڵێک لەسەر مانگە


پیاوێک لە خانەقایەکی شاری سلێمانی کەشکۆڵێک جێدێڵێت و وەک ڕۆمانێک دەکەوێتە بەر دیدەی ئێمەی خوێنەر. 


یەکەم ڕستەی ئەم ڕۆمانە، سەرنجمان بۆ بابەتی خەتخۆشی ڕادەکێشێ و نووسەر زۆر بەجوانی هەڵوەستەی لەسەر ئەم هونەرە جوانەدا کردووە، هونەرێک خەریکە تەکنەلۆژیای نوێ ئەویش دەپێچێتەوە، وەک هەموو ئەو جوانییانەی مرۆڤ لەڕێی دەست و هزرییەوە ئافراندوونی و خەریکە تەکنەلۆژیا بێ بەهایان بکات و نرخێکیان بۆ دانەنێ. 


تەکنیکی ڕۆمانەکە وایە، نابێت سەرنجت لەسەر ڕووداو و وێنەکان لابچێ، چون هەمووی گرێچنن و بەیەکەوە ئەم ڕۆمانە تەواو دەکەن، هەرچەندە لە ڕوودا وا بەدیار ناکەوێ، بەڵام هەموو بڕگەکانی پێکەوە گرێدراون. 


لێرەش وەک ئەو قسە باوەی هەمیشە گوێمان لێ دەبێ، هونەر ناتوانێ دابینی ژیانی هۆنەر بکات، بۆیە بەسەر ژیانی کولەمەرگی سەید موحسیندا دەکەوین، کە ئەویش وەک هونەرمەندێک تا دەمرێ کرێچییە، بەڵام جوانترین تابلۆی خەتخۆشی لەدوای خۆی بەجێدێڵێ، کە سەرمایەی تەواوی ژیانی بوون. بە کۆچی دوایی سەید موحسین، ڕۆڵی ئەو وەک کاراکتەرێکی ناو ئەم ڕۆمانە دوایی نایێت، بەڵکو ئەبێتە گوێزەرەوەی پڵۆت و گرێچنی ڕووداوەکانی دوای خۆی، کە ڕاستەوخۆ لەگەڵ پیاوێک بەریەک دەکەوین، تەواوکەری کار و خولیاکانی سەید موحسینە، لێرەدا و لە بەشەکانی دواتر، کە زۆربەی ڕووپەڕی ڕۆمانەکە داگیر دەکات، بەرکەوتنمان لەگەڵ سێ کاراکتەری سەرەکی دەبێ، پیاوێک، کە ئەشبێتە گێڕەرەوەی هەمووشتزان، منداڵێکی ئیفلیج بەناوی سیا و ڕاژۆ، کە تا بەشەکانی کۆتایی وا دەزانین باوکی سیایە. 


ئەم پیاوە بۆ ماوەی ساڵێک لە خانەقایەک لە شاری سلێمانییدا دەژیێت و خۆی سەرقاڵی نووسینەوەی شیعری شاعیران و دواتر دۆزینەوەی چەند غەزەلێکی مەحوی شاعیر و  بۆنکردنی هەبوونی ئەم غەزەلە وایلێدەکات سەرهەڵبگرێ و بەرەو سابڵاخ بڕوات، بەڵام لەسەر سنوور بەڕێکەوت ، ڕاژۆ دەبینێ. لە وەسفی کات و شوێندا دەڵێت: لە شەوێکی شین دا، ئەم شەوە شینە سەرخۆشی کردم و لەپڕ لەژێر کۆمەڵێک دارگوێزدا چاوم کردەوە و سیام لە باوەش گرت، ئەم ڕووداوە کتوپڕە ڕێڕەوی ژیان و چارەنووسی دەگۆڕێت، چونکە ئەو مەرامێکی تری هەیە، کەچی ئەم ڕووداوە دێتە پێش و ناتوانێ بەسەرییدا بازبدات.  هەر لەوێ لەژێر تریفەی مانگ خێرا ڕاژۆ جێ دەهێڵێ و دەبینێ چۆن دەکوژرێ. بۆ ڕۆژی دواتر کە خۆڵباریینە، سواری پاسێک دەبێ و بەرەو شارێکی دوور دەڕوات، لە گوندێکی سارای عەرەبنشین دەگیرسێتەوە، تا کۆتایی چیرۆکەکە لەوێ دەگوزەرێنێ. 

ئەوەی لەم بەشەدا گرنگە، قووڵبوونەوەی نووسەرە بەناو دنیای عیرفاندا لەڕێی کاراکتەرەکەیەوە، هەمیشە جەدەلێک دروست دەکات، بۆ خۆ دۆزینەوە و تێگەیشتن لە بوون و خودا، ئەم بەشەی زۆر بالکێشە. 

وەک  زۆربەی چیرۆکەکان، کۆتایی ئەم چیرۆکەش لەگەڵ مردنی یەکێک لە کاراکتەرە سەرەکییەکان بەرەو کۆتایی دەڕوات، بەڵام ئەوەی نایەوێ دەستهەڵبگرێ و بکەوێ کەشکۆڵەکەیە، کە هەموو ئەو شوێنانە دەکات و دواجار خانەقا ئەبێتە دوا مەئوای، هەروەک چۆن لەسەرەتادا ئەوەمان بەگوێدا دەچرپێنێ، کە تەواوی ڕووداوەکە کەشکۆڵێک کۆیان دەکاتەوە. 


ئەم ڕۆمانە، هیوا قادر نووسیویەتی و ۲۲٤ لاپەڕەیە.

ئەنتاڵیا

 گوتیان ئەنتاڵیا زۆر خۆشە

بە تایبەت دەو ئاوەکەی

ئەم هاوینە، منیش وەک ئەو خەڵکە خۆم پێداکرد

لە فڕۆکەخانە، لەجیاتی بەری و باخەڵ

ڕۆحیان پشکنییم

کە پەنجەمۆری نیشتمانییان لەسەر دۆزییەوە

شاپێکی توندیان تێهەڵدام، سنوورداشیان کردمەوە.

نەخشە

 نەخشە


لەوەتەی هەم

نەخشەیەکی پیرم لەسەر پشتە

سەدە بە سەدە دەیگێڕم

بە هەردوو چاوەکانی

بە دەنگە کرخەکەی بە گوێم دادەدات

لە پەردەی پێش مێژوو بێمەدەرێ

پێیەکانم بخەمە ناو ، هەرێزەکانی مێژوو

ناو باخی عەدەنیی دەسەڵات


سەرگێژ

بەژێر سێبەری شمشێر

بەناو تەپ و تۆزی سمی ئەسپ و فیل

بەناو چڕە دووکەڵی ئاگری جەنگەکان، تێدەپەڕم

دەمەوێ هەناسەکانم لێ نەبڕێ

بەشی ئەوە هەناسەم پێ بمێنێ

بەرانبەر ڕۆژێکی نوێ، سنگی خۆمیان بۆ واڵاکەم


لەوەتەی هەم ئەوە بەشمە

هێشتا مێژوو، وەک میوانێکی ڕەزاسووک

وەری نەگرتووم


یاساکان ژەنگیان هەڵێنا

ئەو یاسایانەی پێیانەوە

دەیان جار چوومەتە بەر پەتی سێدارە و 

وەک پەرجوێک گەڕاومەتەوە 


وا بزانم لە دوای مەسیح

یەکەم قوربانی من دەبم

لە مردن بگەڕێتەوە ژیان

ئەو بە خاچێک زۆر لە کێشی خۆی قووڕستر

منیش بە نەخشەیەک زۆر لە باڵام بەرزتر. 


بەرەبەیانی ۲۰۲٤/۱۲/٧ هەولێر

نیشتمان

 نیشتمان 


١-  

لەسەر عارەبانەیەک

وەک لێفێکی کۆن گرمۆڵە بوومەتەوە و 

سەر لە خۆم دەرناکەم

دەست بۆ ئەو سۆندەیە دەبەم دەریبێنم

نەوەکەم توند دەستم دەگرێ

نەکەی بابە، ئەوە سۆندەی میزەکەتە...


بە داماوی لە گۆشەیەک ڕادەمێنم

یادگارییەکان دەملاوێننەوە

ئاگام لێیە

نەوەکەم دەپرسێ باوکە، کێت خۆشدەوێ؟

- نیشتمان

زەردەخەنەیەک دەکات و گومانی بۆ ژنێک دەچێ

ئەی چییت پێ خۆشە؟

- ئاشتی

زەردەیەکی تر و پرسیارێک

ئەی چییت پێ جوانە؟

- چیای بەفرین

- ڕووبارێکی کەفچڕ بەبەر ماڵان هاژە بکات

- کانیاوێکی سازگار، کە هەر قومێکی تامی سەد ماچ دەدات


نەوەکەم تەریق دەبێتەوە

پەشیمان دەبێتەوە بچێتە لای نەنکی و پێی بڵێ:

باپیر باسی ژنان دەکات

یەکەم ئەوینیشی ناوی نیشتمان بووە! 


٢-

 درۆیە تۆ نیشتمانی من نییت

نیشتمانی من پیر نابێ

من پیر بووم 

کەچی نیشتمان وەک منداڵێک لە گڕ و گاڵ ناکەوێ

"ئەوە" ڕۆحم بە ئاگا دێنێ

هەر نەقیزەیەک، شمشێرێک

تیرێک، گوللەیەک

بەر جەستەی بکەوێ، ڕۆحم دەسمێ

ئاخر شەوان ئەو لەوێ دەخەوێ

ڕۆژانیش وەک پشیلەیەکی نازۆنی

خۆی لەناو پێخەفە نەرمەکانی ڕۆحم لوول دەدا.


٣- 

نیشتمانی من بێ ڕەنگە

کەچی دوای هەموو بارانێک

پەلکەزێڕینەی تیا هەڵدێ


نیشتمانی من وەک ڕۆح نە دەبینرێ و نە دەشگیرێ

کەچی بێ ئەو نە دەتوانم هەناسە بدەم

نە بڕازێم


٤-

هیچ مۆنۆمێنتێک هێندەی نیشتمانی من 

کەللەسەر و لولاقی شەهیدی تیا نیین

لە خۆوە نییە بە شەهیدستان ناوی دێنم. 


٢-١٢-٢٠٢٤ هەولێر

لە پاساوێک دەگەڕێم، تا تێر بگریێم

 لە پاساوێک دەگەڕێم، تا تێر بگریێم

گریانێک

تۆ لێرە نییت، زەنگوڵەکانی بژمێری

بە زۆرزانی بڵێیت

چەند جوانن ئەو مروارییانە

خۆزگە دەمتوانی گەردانەیەکیان لێ دروستکەم

تا ئەبەد بە ملمەوەبێ.


۲٨/۱۲/۲۰۲٤ نەخۆشخانەی ڕاپەڕین