ئەوەی توركیا دەیكات تاكتیكە یان ستراتیژ

حەسەن مستەفا

وەك دەبینین توركیا سیاسەتێكی دووفاقی‌و تاكتیكێكی تازەی پێچەوانە بەپێودانگە كۆنەكان‌و هەڵگەڕانەوە لەدامەزراوەییكردنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ رۆژاوای گرتۆتەبەر، بەدیاریكراویش لەكۆتاییەكانی ساڵی پاردا، هەروەها  لەچوونەناو ساڵی تازەش دەیەوێ ئەم هەناسە كاركردنە لەهەرسێ ئاستی ( سیاسی-دیبلۆماسی- عەسكەری) بەرەوپێش بەرێ، بەڵام ئەمجارەیان لەگەڵ نەیارەكانی دوێنێی، چ ئەوانەی وەك جەمسەری كاریگەر لەململانێ تازە‌و گەرمەكانی نێودەوڵەتی، چ ئەوانەی لەململانێ هەرێمایەتییەكەدا رۆڵ‌و سەنگیان لەتوركیا پارێزراوتر‌و ستراتیژیان دوورمەوداترە. ئەوانیش ( روسیا) لەسەر ئاستی وڵاتە زلهێزەكان‌و ( ئێران و عێراق و تەنانەت سوریای ئێستاش كە پێشتر‌ولەچەندین بۆنەدا ئەوەی بەگوێداداوین، بەشار ئەسەد لەسەر لێواری كەوتندایە، هەرچەندە لەگەیاندنی ئەم هەواڵەدا تاقانەنەبوو، بەڵكو لەبەرایی سەرهەڵدانی كێشەكانی ناوسوریادا، هەواڵگری فەرەنسا سێ مانگی بۆ رووخانی رژێمی بەشارئەسەد دانا‌و دواتریش بەریتانیا ئەم هەواڵەی دووپاتكردەوە. 

 وا جەنگی سوریا پێدەنێتە ساڵی شەشەم كەچی دەبینین ئەمڕۆ بەشار ئەسەد لەڕۆژانی یەكەمی بەهێزتر بەدیاردەكەوێ‌و گرەو لەسەر مانەوە‌و نەمانەوەی نیە، بەڵكو شێوازی ئاخاوتنەكان دەگۆڕێن‌و بەشار ئەسەد دەبێتە كاراكتەری سەرەكی نێو ململانێكەو بەبێ رەزامەندی ئەو لەسەر دەرەنجامەكان رەنگە ئەو مەرامانەی كە توركیا خۆی بۆخستۆتە مەیدان مەیسەرنەبن‌و زیانمەندی سەرەكی ئەمجارە سوریا نەبێ، بەڵكو خودی ئەردۆغان‌و وڵاتەكەی بن، چونكە توركیا دوای تەنازولاتێكی زۆر‌و پاشەكشەیەكی 180 پلەیی لەگوتار‌و رەفتارەكانی كەوتۆتە چەقی ململانێیەكە‌و بەسەر پۆتینەكەی پۆتیندا كەوتووە. 

 توركیا دەیەوێ لەسەر دووئاست ئیش بكات، كە ئەگەر بێتو سەركەوێ ئەوا لەڕووی سیاسی‌و دیبلۆماسییەوە سەركەوتنێكی مەزن تۆماردەكات ( بەلەبەرچاوگرتنی قوڵبوونەوەی كێشەكانی نێوخۆی وڵات‌و داتەپینی ئابووریەكەی، كە ئەمە تەوەرێكی دیكەیە)، ئەم دووتەوەرەی كاركردنەش بریتین لە سڕینەوەی رۆڵی پارتی یەكێتی دیموكراتییە لەسەر گۆڕەپانی سوریا، كە لەڕووی عەسكەری‌و سیاسییەوە بەتایبەت لە بەدامەزراوەییكردنی كۆمەڵگای دیموكراتیی‌و بەشدارییپێكردنی پێكهاتە نەتەوەیی‌و ئایینییەكانی جیاواز لەخۆی، سەركەوتنەكانی دیار‌و بەرچاون‌و هەنگاوەكانیشیان روونن بۆ دروستكردنی قوڵایی ستراتیژی ئابوری- سیاسی كە ئەویش راگەیاندنی فیدرالیی‌و لێكدانەوەی هەر سێ كانتۆنەكانە‌و گەیشتنە بەدەریا. تەوەری دووەمیش ئەوەی كە لەسەرەتای كێشەكاندا لەگەڵ بەشار ئەسەددا خستییە بەرباس‌و تاوتوێ ئەویش رێككەوتن‌و پاراستن‌و پێدانی دەسەڵاتە بەهێزە ئۆپۆزیسیۆنەكانی سوریای نزیك لەتوركیا، لەسوریای نوێدا، بەڵام هەرزوو بەشار ئەسەد ئەم داواكارییەی رەتكردەوە‌و واپێدەچێ ئەمجارە بیەوێ بەپاڵپشتی روسیاوە‌و لەكۆبوونەوەی ئەستانەی كازاخستان ئەم مەرامە بەجێبگەیەنێ. 

 ئێستا چاوەكان لەسەر ئەوەن ئایا توركیا ئەتوانێ ئەم مەرامە بێنێتەدی‌و سەركەوتنە مەزنەكە رابگەیەنێ ؟، بەتایبەت دوای ئەوەی دەستبەرداری ئۆپۆزیسیۆن بوو لەحەلەب‌و هێزەكانی بەشار ئەسەد بەپاڵپشتی روسیا‌و ئێران‌و حزب الله كۆنترۆڵی حەلەبیان كردەوە كە دووەم گەورە شاری سوریایە دوای دیمەشق‌و لەسەرەتای كێشەكاندا كەوتە دەست ئۆپۆزیسیۆن. 

 ئەم ئاواتانە هەروا ئاسان نین، چونكە توركیا پەڕەكانی تێكەڵكردوون، دەیەوێ بەیەكجار هەموو چۆلەكەكان بەیەك بەرد بخاتەخوارەوە. دەیەوێ ( پەیەدە) بخات،(ئۆپۆزیسیۆنی سوریای نزیك لەخۆی ) سەرخات، ئەیەوێ رۆڵی حزب الله لەسوریا نەهێڵێ‌و راوێژكارانی ئێران پاشەكشەبكەن، كە ئەمانەی دوایی بۆسوریا زۆر جێی بایەخ‌و گرنگین هەروا بۆ روسیا قورس دەكەوێ روو لەم داخوازییانەبكات‌و پشت لەتواناكانی ئێران بكات وەك هێزێكی كاریگەری نێو كامپی خۆی، بۆیە ئاسان نیە هەموو داخوازییەكان لەیەك پاكێجدا بێنەدی، بەڵام توركیا دەیەوێ لەڕێی دروستكردنی فشار لەسەر هەموولا بگات بەچەقی مەبەستەكانی ئەویش پەراوێزخستن‌و پشتگوێخستن‌و بەتاڵكردنەوەی داواكاری فیدرایی رۆژاوایە، چونكە بەگەورەترین كۆسپی دەبینێ لەبەردەم خۆی. 

 توركیا بەهەڕەشەكردن لەكشانەوە لەناتۆ‌و بەكانەهێنانی بنكەی ئەنجەرلیك لەلایەن هاوپەیمانان‌و پشتكردنە یەكێتی ئەوروپا‌و مرداركردنی دیموكراسییەتی ناوخۆ، كە توركیا وەك كۆڵەگەیەكی خۆی شانازیی پێوەدەكات‌و بەشدارییكردن لەشەڕی تیرۆر...بەهەموو ئەو مەلەفانە رووی لەڕوسیا كردووە‌و روسیاش لەمە چەورتری دەستناكەوێ، بەڵام ئایا روسیا هەروا بەئاسانی متمانە بەكەسێكی وەك ئەردۆغان دەكات كە لەدوو رووداودا توركیا زیانی لەشكۆی روسیادا (لەخستنەخوارەوەی فرۆكەی سۆخۆی 24‌و كوشتنی ئەندریە كارلۆف سەفیری روسیا لەشاری ئەنقەرە) ، یان گۆڕینی مەیلەكانی لەماوەی شەو‌و رۆژێكدا، ئەمە ئەو پرسیارەیە كە دەبێ چاوەڕێ بین تا كۆبوونەوەی داهاتووی ئەستانە‌و دەرەنجامەكانی بەدیاردەكەون.