لەڕێی میدییاوە...گەڕان بەدوای ناسنامەدا

نووسینی: حەسەن مستەفا

 میدیا بەهەموو ژانرەكانییەوە، ئەمڕۆ لەجیهانی دوای مۆدێرنەدا، جێگەو پێگەكەی هەروادێ بەرفراوانتر‌و كاریگەرتر دەنووێنێ. بەتایبەت لەو ژینگە‌و جێگانەدا كە مەوداكانی ئازادیی‌و رەهەندەكانی دیموكراسیی بەقوڵایی كۆمەڵگا‌و ژیاردا رۆچوونەتەخوارەوە، بۆیە كە دەڵێن میدیا  لەدوای دەسەڵاتەكانی (قەزا، جێبەجێكردن، یاسادانان) دەسەڵاتی چوارەمە، هەروا لەخۆوە نیە بەڵكو میدیا وەك كۆدەزگایەكی كاریگەر هەژموونی لەسەر تەواوی جومگەكانی كۆمەڵگا هەیە، بەهۆی چاودێری‌و پەخشكردن‌و درووستكردنی رایەڵە لەنێوان دەزگا‌و جەماوەردا...كەواتە شوێنێك ئەگەر نەشڵێین تاكەشوێن بۆگەیاندن‌و خۆبینیینەوەی جەماوەر بەبەخشین‌و وەرگرتن تیایدا بێشك دەزگاكانی راگەیاندن دەبێ، چونكە راگەیاندن كارێكی دووسەرەدەكات، هەم وەردەگرێ‌و هەم دەیبەخشێتەوە، واتا لەنێوكۆی كۆمەڵگا زانیاری، هەواڵ، رووداو... وەردەگرێ‌و بەشێوازی تایبەت بەخۆی دایدەڕێژێتەوە‌و پەخشیدەكاتەوە‌و بۆهەمان ناوەند ئاراستەی دەكات، كەواتە ئەم گرێچنەی نێوان میدیا‌و هاووڵاتی، میدیا‌و جەماوەر، میدیا‌وكۆمەڵگا بەشێوە گشتییەكەی بەرهەمی ئەم كۆمۆنیكەیشنەیە، كە وەك پێویستییەك یان وەك شادەماری خوێن وایە بۆ دڵ. 

لەژینگەی تەواو ئازاددا ئەم پەیوەندییە ئاساییەو دەكەوێتە خزمەت هەردوولا، وەك چۆن میدیا دەیەوێ زۆرترین قازانجی پێبگات هەورەها جەماوەریش ئەیەوێ زۆرترین هەواڵ‌و زانیاری پێبگات.

 تائێرە ئەگەر وەك پەیوەندیێكی نۆرمال وەریبگرین، بەڵام ناكرێ بڵێین، بێكێشە‌و ئارێشەیە، گەورەترین كێشە لەڕێی میدیاوە،كە رووبەڕووی هاووڵاتیان ببێتەوە، كۆنترۆڵكردنیانە...وەك چۆن لەوڵاتە هەژموونگەرا‌و دیكتاتۆرەكاندا كۆمەڵگا بەهۆی دیسپلینی توند‌و بڕیار‌و داخوازییەكانی رژێمە تۆتالیتارەكان لەباری دەروونی‌و جەستەیی تووشی جەور‌وستەمێكی زۆردێت‌وفۆڕمی ئەو نیزامە وەردەگرێ، كەسێبەری بەسەردادەكات، بەهەمان شێوە لەكۆمەڵگا كراوەكانیشدا، كە دەستی میدیا ئاوەڵاكراوە‌و دەخالەتی بەسەر تەواوی جومگەكانی ژیانداكردووە، ئەم دیوە نێگەتیفە هەستپێدەكرێ كە كاریگەری لەسەر هاووڵاتی دادەنێ‌و وەك فۆتۆكۆپییەكی دەزگاكەی لێدێ. ئەمەش دووركەوتنەوەی تاكەكانە لەخەون،خولیا، سروشت، واقیعی ژیانی كە دەبێ خۆی بینەخشێنێ. بەڵام هەرچۆنێك بێ ئەم بارە سروشتیتر‌و لەبارترە بۆ هاووڵاتیان‌و كۆمەڵگا، لەباری ژێردەستەی رژێمەدیكتاتۆرەكان، كە هەموو مەرامیان سانسۆركردنی میدیایە یان خوازیارن ئەو میدیایە پەخشبكەنەوە كەلەڕێی خۆیانەوە ئاراستەئەكرێ. 

 ئەگەر لەم بارەدا  بەچەند نموونەیەكدا بچینەوە‌و تایبەتتریشی بكەین لەوڵاتی عێراقی سەردەمی سەدام حوسێندا رووبەڕووی حاڵەتێكی لەمچەشنەدەبینەوە، كە بەهەموو هێز‌و توانا ماددی‌و مەعنەوییەكانی خۆیەوە بەربەستی رۆڵی میدیا‌و هاتنەناوەوەی هەر هەواڵ‌وزانیاریێكی دەكرد كە لەدەرەوە ئاراستەدەكرا. بۆیە كاریگەرییەكانی ئەم سانسۆركردنە زۆر دژواربوون بەتایبەت لەسەر كورد وەك نەتەوەیەكی جیاواز لەناو پێكهاتەكانی عێراقدا، كە داخوازییەكانی هەمیشە بۆدەستەبەری ئازادیی‌و دیموكراسییبووە.

 ئەو هەموو زوڵمەی كە رژێمی بەعس دەرهەق بە نەتەوەی كوردی دەكرد، زۆر دووربوو لەچاوەكانی میدیاوە، تا كاربەوەگەیشت خەریكبوو نەتەوەیەك بەتەواوی لەناوبەرێ‌‌و رووبەڕووی جۆرەها چەكی قەدەغەكراوی بكات، بەچەكی كیمییاوییەوە كە هەڵەبجەو زۆر شوێن‌و ناوچەی دیكەی كوردستان سووتماككران،یان پرۆسەیەك دەست بداتێ بەناوی ئەنفال، كە بەهەموو پێوەرە یاسایی‌و زانستییەكان خۆ لەجینۆساییدكردن دەبینێتەوە وەك پێناسەیەكی مۆدێرن. كەچی بەهۆی سانسۆری راگەیاندن‌و نەگەیشتنی وێنەكان بەدەرەوە خەریكبوو نەتەوەیەك بەهێواشی لەنێوبچێ ‌و چاوی چاودێری‌و چاوی میدیای ئازاد‌وبوێر‌و خەمی وڵاتە دیموكراتخوازەكانی پێنەگات. ئەمە ئەگەر هەر بەدیوی راگەیاندن هەڵسەنگاندنی بۆبكەین‌و دووربكەوینەوە لەو سیاسەتە دووفاقییەی وڵاتە بەناو دیموكراتەكان، كەوەك خەوشێك... لەككەیەكە بۆیان،دەمێنێتەوە، چونكە دواجار راستگۆنەبوون لەگەڵ پرانسیپە ئەخلاقییەكانی خۆیان هەر تەنها لەبەرئەوەی رژێمی بەعس توانیبووی مەرام‌و بەرژەوەندییە ئابوورییەكانیان بپارێزێ، لەڕێی چەككڕین بەتایبەت چەكە قەدەغەكراوەكان، لەبەرامبەریشدا ئەوان نەفەسی ئازادیی‌و مافی ژیان بۆ نەتەوەیەكی وەك كورد هەست پێنەكەن. بۆیە كاردانەوە خێراكان ئەو دەمە هەستیان پێكرا كە وێنەكان گواسترانەوە نێو میدیا جیهانییەكان...ئەمە ئەگەر كەمترین دیكۆمینتاری وێنەیی ( فۆتۆكرافی‌و فیدیۆیی) لەسەر پرۆسەكانی ئەنفال لەبەردەستدابێ، ئەوا تەقینەوە گەورەكە ئەو رۆژە روویاندا كە كۆڕەوی ملیۆنی نەتەوەی كورد بۆسەر سنوورە دەستكردەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان‌و باكوری كوردستان دەستیان پێكرد. كاردانەوەكان ئەوەندە مەزن‌و خێرابوون كارگەیشتە ئەوەی بڕیاری سیاسی گەورە بەدوای خۆیدابهێنێ، كە لەبڕیاری 688ی نەتەوەیەكگرتووەكان جێدەگرێ، كە تیایدا ئەو ناوچانەی كوردستان كە دەكەونە ژێر هێڵی 36 بكرێنە ناوچەی دژەفڕین یان ناوچەی دیفاكتۆ بۆ پاراستنی گەلێكی بێدیفاع‌و بەهیچ چەشنێك رژێمی بەعس نەتوانێ پەلامارییان بدات. كەواتە دەگەینە ئەوەی بڵێین ...ئەشێ میدیا رۆڵی ئەوەندە مەزن بگێڕێ كە تەواوی نەخشەڕێی ئازادی بۆ گەلانی ستەمدیدە‌و ئازادیخواز رەنگڕێژبكات.