گرێدانەوەی خۆپیشاندان بەخیانەت

حەسەن مستەفا

ئەوەی چەند رۆژە لەشەقامەكانی شاری سلێمانی (پایتەختی رۆشنبیری)‌و هەڵەبجە‌و شارۆچكەكانی دیكە دەگوزەرێ، لەخۆپیشاندان‌و بڵندكردنی دەنگی ناڕەزایی لەلایەن مامۆستا‌و فەرمانبەران هەر ئەوەیشە لەشەقامی شار‌و پایتەختی وڵاتەپێشكەوتووەكانەوە دەیبینین‌و دەكرێ، بەڵام لەوێ گوێیەك هەیە دەنگەكان دەبیستێ‌و دەستێك هەیە خەمەكانی ئاوێزانی خەمەكانیان دەكات، كەچی لێرە بەپێچەوانەوە، سەرەڕای راگرتنی تەواوی پرانسیپەكانی خۆپیشاندانی مەدەنییانە‌و دوور لەهەر هەڕەشە‌و گوڕەشە‌و هەڵكوتانەسەر دەزگا حكومی‌و حزبییەكان، هێمنانە لەشوێنێكی دەستنیشانكراو رێپێوان بەشێوەیەكی زۆر بەرپرسانە بەڕێوەدەچێ‌و داواكارییەكانیش هیچیان لەسەرووی داواكاریی ناواقیعیدانین، بەڵكو جەختكردنەوە‌و بیرهێنانەوەن بۆدەسەڵاتی كوردی كە ئەوەی دەرهەق بەتوێژی مامۆستایان‌و فەرمانبەران دەكرێ ناهەقییە‌و داوای گێڕانەوەی هەقە. 

 ئەم جۆرە رێپێوانانەمان پێشووتر لەوڵاتان بینیون، بەڵام لەبری ئەوەی وەزیری پەیوەست یان سەرۆك وەزیران بێمنەتی نیشانبدەن، تا لەتوانایاندابووبێ بەپیر داخوازییەكانەوە رۆیشتوون‌و ئەوەی نەشكراوە‌و لەدەسەڵاتیاندابووە‌و جێبەجێنەكراوە دەستیان لەكار هەڵگرتووە. 

ئەوەی زۆر جێی نیگەرانییە، ئەوەیە زۆربەی سەرچاوە بۆبەدەستهێنان‌وكەڵەكەكردنی سەرمایەی دارایی ناوچەكە لێرە هەڵدەقوڵێ، كەچی بێداراییترین تاكەكانی ئەوانەن لێرە چاو دەبڕنە خۆشییەكانی دەرەوە. بەدەر لەو رێژە سەرمایەدارە گەورانەی لێرە بوونیان هەیە‌و سەرمایەكانیان لەماوەی زێڕینی راپەڕینەوە تا ئێستا كەڵەكەكردووە...!!دەزانم هەیە لەم نیشتمانە دەژیێ لە فیلاكانییدا 80 ژووری نووستنی هەیە!! كەچی هەر لەسەر ئەم خاكەی ناوی هەرێمی كوردستانە هاونیشتمانی هەن بە گەرمای پوشپەڕ‌و سەرمای رێبەندان لەژێر نایلۆن دەیگوزەرێنن...نامەوێ زۆر بكەومە بەراوردكاریی چونكە تا زیاتر بڕۆم خەرەندەكە بەرینتردەبێ‌و هیچ پردێك ناتوانێ بەیەكەوەیان بگەیەنێ. 

كەواتە ئەو دەنگانەی ئەمڕۆ لەشەقام بڵنددەبنەوە، سەرچاوەیان لەم نادادپەروەرییە وەرگرتووە. 

لەیەكەم رۆژی راپەڕینەوە تائەمڕۆ گەورەترین پرسیار بۆ من ئەوەبووە، ئەوەی لەدوای بەعس كۆماندەكاتەوە تۆبڵێی شێوە ژیانێكی عادیلانە‌و یەكسان بێ، كە ئەمجارە وەك هاووڵاتیێكی ئاسایی ژیان بكەین، كەچی ئەفسووس، دوای راپەڕین...زۆرینەمان لەگەڵ  هەمان جۆری ژیان بەریەككەوتینەوە، بەجیاوازیی ئەوەی ئەمجارە لەژێر ناونیشانی دیكەی نیشتمانپەروەری‌و پێفرۆشتنی دروشمی كوردایەتی رووبەڕووبووینەوە !!...بەداخەوە بەم دروشمانە زۆربەمان كەوتینەوە ژێر باری چاوبەستن‌و چەوسانەوە‌و گیرفانێكی خاڵی‌و دڵێكی پڕ قەهر. كەچی هاوارێكی پڕ لەئازاریش رەوا نابینن‌و ناتوانن گرێی نەدەنەوە بەخیانەت لەنیشتمان!!. 

• ئەشێ لەپشت هەر وێنیەیەکەوە چیرۆکێک ئامادەیی هەبێ، وەلێ ئەو وینانە کاریگەرییان زیاترە کە لەڕووداویک یان
•  شوینیکى تایبەت یان فیستیفالێک یان کردارێکەوە دەگیرێن. 
•  ئئەو وێنانەى دامناون هەڵگرى چیرۆکى لەم شیوەیە نین بەڵکو بۆخۆشی خۆم گرتوون، چیرۆکى راستەقینەیان لاى خۆمە
• ئەوانە ئەو وێنانەن کە لەساتیک لەساتەکان ژیانیان کردۆتە گرتەیەک و وەک بیرەوەریێک لاى من دەمیننەوە . . 
• 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

دیمەنێکە لەشارى رەواندز

شارى رەواندز

 دیمەنێکە لەشارى رەواندز ئەو شوێنەى تیایدا گەورەبوومەو خویندنم لێی تەواکردووەو لێی پەروەردەبوویمە، خۆشمدەوێ چونکە لەم شوینە دڵفراوانى هاوڵاتییەکان و خۆشەویستییان بەرامبەر بەیەکتر و لێبوردەییان یەکجار مەزنە، ئەم شارە بەهەمیشەیی لانکەى گۆشکردنى کەسانى نیشتمانپەروەربووە، چەندین کەسی ناودار لەمشارەدا دەرکەوتوون کە هەڵدانەوەو نووسینەوەى مێژووى کورد بێی ئەوان کورتدینێ.

لەسەردەمى رژێمى بەعس ئەم شارە دێرینە لە قەزاوە کرایە ناحیە، ئەمە باجى ئەوەبوو خرایەسەرى کە بەهەمیشەیی رۆڵەکانى بۆ ناوجەرگەى خەبات بەڕێدەکرد، کە لەتەواوى جولانەوەکاندا، رۆڵەکانى ئەم شارە ئامادەییان هەبووەو لەقوربانییدانیش لەپێشەوەبوونە. مخابن ئێستا و لەسەردەمى خۆ حوکمڕانییشدا زۆر بێنازکەوتووەو کەمترین ئاوڕی لێدراوەتەوە. 

لەڕێی میدییاوە...گەڕان بەدوای ناسنامەدا

نووسینی: حەسەن مستەفا

 میدیا بەهەموو ژانرەكانییەوە، ئەمڕۆ لەجیهانی دوای مۆدێرنەدا، جێگەو پێگەكەی هەروادێ بەرفراوانتر‌و كاریگەرتر دەنووێنێ. بەتایبەت لەو ژینگە‌و جێگانەدا كە مەوداكانی ئازادیی‌و رەهەندەكانی دیموكراسیی بەقوڵایی كۆمەڵگا‌و ژیاردا رۆچوونەتەخوارەوە، بۆیە كە دەڵێن میدیا  لەدوای دەسەڵاتەكانی (قەزا، جێبەجێكردن، یاسادانان) دەسەڵاتی چوارەمە، هەروا لەخۆوە نیە بەڵكو میدیا وەك كۆدەزگایەكی كاریگەر هەژموونی لەسەر تەواوی جومگەكانی كۆمەڵگا هەیە، بەهۆی چاودێری‌و پەخشكردن‌و درووستكردنی رایەڵە لەنێوان دەزگا‌و جەماوەردا...كەواتە شوێنێك ئەگەر نەشڵێین تاكەشوێن بۆگەیاندن‌و خۆبینیینەوەی جەماوەر بەبەخشین‌و وەرگرتن تیایدا بێشك دەزگاكانی راگەیاندن دەبێ، چونكە راگەیاندن كارێكی دووسەرەدەكات، هەم وەردەگرێ‌و هەم دەیبەخشێتەوە، واتا لەنێوكۆی كۆمەڵگا زانیاری، هەواڵ، رووداو... وەردەگرێ‌و بەشێوازی تایبەت بەخۆی دایدەڕێژێتەوە‌و پەخشیدەكاتەوە‌و بۆهەمان ناوەند ئاراستەی دەكات، كەواتە ئەم گرێچنەی نێوان میدیا‌و هاووڵاتی، میدیا‌و جەماوەر، میدیا‌وكۆمەڵگا بەشێوە گشتییەكەی بەرهەمی ئەم كۆمۆنیكەیشنەیە، كە وەك پێویستییەك یان وەك شادەماری خوێن وایە بۆ دڵ. 

لەژینگەی تەواو ئازاددا ئەم پەیوەندییە ئاساییەو دەكەوێتە خزمەت هەردوولا، وەك چۆن میدیا دەیەوێ زۆرترین قازانجی پێبگات هەورەها جەماوەریش ئەیەوێ زۆرترین هەواڵ‌و زانیاری پێبگات.

 تائێرە ئەگەر وەك پەیوەندیێكی نۆرمال وەریبگرین، بەڵام ناكرێ بڵێین، بێكێشە‌و ئارێشەیە، گەورەترین كێشە لەڕێی میدیاوە،كە رووبەڕووی هاووڵاتیان ببێتەوە، كۆنترۆڵكردنیانە...وەك چۆن لەوڵاتە هەژموونگەرا‌و دیكتاتۆرەكاندا كۆمەڵگا بەهۆی دیسپلینی توند‌و بڕیار‌و داخوازییەكانی رژێمە تۆتالیتارەكان لەباری دەروونی‌و جەستەیی تووشی جەور‌وستەمێكی زۆردێت‌وفۆڕمی ئەو نیزامە وەردەگرێ، كەسێبەری بەسەردادەكات، بەهەمان شێوە لەكۆمەڵگا كراوەكانیشدا، كە دەستی میدیا ئاوەڵاكراوە‌و دەخالەتی بەسەر تەواوی جومگەكانی ژیانداكردووە، ئەم دیوە نێگەتیفە هەستپێدەكرێ كە كاریگەری لەسەر هاووڵاتی دادەنێ‌و وەك فۆتۆكۆپییەكی دەزگاكەی لێدێ. ئەمەش دووركەوتنەوەی تاكەكانە لەخەون،خولیا، سروشت، واقیعی ژیانی كە دەبێ خۆی بینەخشێنێ. بەڵام هەرچۆنێك بێ ئەم بارە سروشتیتر‌و لەبارترە بۆ هاووڵاتیان‌و كۆمەڵگا، لەباری ژێردەستەی رژێمەدیكتاتۆرەكان، كە هەموو مەرامیان سانسۆركردنی میدیایە یان خوازیارن ئەو میدیایە پەخشبكەنەوە كەلەڕێی خۆیانەوە ئاراستەئەكرێ. 

 ئەگەر لەم بارەدا  بەچەند نموونەیەكدا بچینەوە‌و تایبەتتریشی بكەین لەوڵاتی عێراقی سەردەمی سەدام حوسێندا رووبەڕووی حاڵەتێكی لەمچەشنەدەبینەوە، كە بەهەموو هێز‌و توانا ماددی‌و مەعنەوییەكانی خۆیەوە بەربەستی رۆڵی میدیا‌و هاتنەناوەوەی هەر هەواڵ‌وزانیاریێكی دەكرد كە لەدەرەوە ئاراستەدەكرا. بۆیە كاریگەرییەكانی ئەم سانسۆركردنە زۆر دژواربوون بەتایبەت لەسەر كورد وەك نەتەوەیەكی جیاواز لەناو پێكهاتەكانی عێراقدا، كە داخوازییەكانی هەمیشە بۆدەستەبەری ئازادیی‌و دیموكراسییبووە.

 ئەو هەموو زوڵمەی كە رژێمی بەعس دەرهەق بە نەتەوەی كوردی دەكرد، زۆر دووربوو لەچاوەكانی میدیاوە، تا كاربەوەگەیشت خەریكبوو نەتەوەیەك بەتەواوی لەناوبەرێ‌‌و رووبەڕووی جۆرەها چەكی قەدەغەكراوی بكات، بەچەكی كیمییاوییەوە كە هەڵەبجەو زۆر شوێن‌و ناوچەی دیكەی كوردستان سووتماككران،یان پرۆسەیەك دەست بداتێ بەناوی ئەنفال، كە بەهەموو پێوەرە یاسایی‌و زانستییەكان خۆ لەجینۆساییدكردن دەبینێتەوە وەك پێناسەیەكی مۆدێرن. كەچی بەهۆی سانسۆری راگەیاندن‌و نەگەیشتنی وێنەكان بەدەرەوە خەریكبوو نەتەوەیەك بەهێواشی لەنێوبچێ ‌و چاوی چاودێری‌و چاوی میدیای ئازاد‌وبوێر‌و خەمی وڵاتە دیموكراتخوازەكانی پێنەگات. ئەمە ئەگەر هەر بەدیوی راگەیاندن هەڵسەنگاندنی بۆبكەین‌و دووربكەوینەوە لەو سیاسەتە دووفاقییەی وڵاتە بەناو دیموكراتەكان، كەوەك خەوشێك... لەككەیەكە بۆیان،دەمێنێتەوە، چونكە دواجار راستگۆنەبوون لەگەڵ پرانسیپە ئەخلاقییەكانی خۆیان هەر تەنها لەبەرئەوەی رژێمی بەعس توانیبووی مەرام‌و بەرژەوەندییە ئابوورییەكانیان بپارێزێ، لەڕێی چەككڕین بەتایبەت چەكە قەدەغەكراوەكان، لەبەرامبەریشدا ئەوان نەفەسی ئازادیی‌و مافی ژیان بۆ نەتەوەیەكی وەك كورد هەست پێنەكەن. بۆیە كاردانەوە خێراكان ئەو دەمە هەستیان پێكرا كە وێنەكان گواسترانەوە نێو میدیا جیهانییەكان...ئەمە ئەگەر كەمترین دیكۆمینتاری وێنەیی ( فۆتۆكرافی‌و فیدیۆیی) لەسەر پرۆسەكانی ئەنفال لەبەردەستدابێ، ئەوا تەقینەوە گەورەكە ئەو رۆژە روویاندا كە كۆڕەوی ملیۆنی نەتەوەی كورد بۆسەر سنوورە دەستكردەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان‌و باكوری كوردستان دەستیان پێكرد. كاردانەوەكان ئەوەندە مەزن‌و خێرابوون كارگەیشتە ئەوەی بڕیاری سیاسی گەورە بەدوای خۆیدابهێنێ، كە لەبڕیاری 688ی نەتەوەیەكگرتووەكان جێدەگرێ، كە تیایدا ئەو ناوچانەی كوردستان كە دەكەونە ژێر هێڵی 36 بكرێنە ناوچەی دژەفڕین یان ناوچەی دیفاكتۆ بۆ پاراستنی گەلێكی بێدیفاع‌و بەهیچ چەشنێك رژێمی بەعس نەتوانێ پەلامارییان بدات. كەواتە دەگەینە ئەوەی بڵێین ...ئەشێ میدیا رۆڵی ئەوەندە مەزن بگێڕێ كە تەواوی نەخشەڕێی ئازادی بۆ گەلانی ستەمدیدە‌و ئازادیخواز رەنگڕێژبكات.      

بەرپرسیارێتی پەكەكە لەدۆخی ناوخۆی توركیا

حەسەن مستەفا

گومانی تێدانیە پەیوەندیێكی بەتین تەنانەت ئۆرگانیش لەنێوان پەكەكەو هەدەپەو ئۆجەلانداهەیە، یان بەجۆرێكی دیكە ئەگەر ناوی تریان بخەینەسەر ( قەندیل- ئامەد- ئیمرالی)، بەڵام ئەوەی گرنگە دەستنیشانكردنی جۆری پەیوەندییەكانیانە.

 پەیوەندی نێوان قەندیل -ئیمرالی پەیوەندیێكی رۆحییە لەنێوان سەرۆكی رێكخراوەكە‌و هەیكەلی رێكخستنی رێكخراوەكە، كە وەك كاریزما ئەبینرێ لەلایان. كاریگەرییەكە لەساڵی1999 تائێستا بەتینتر‌و پڕ واتاتر‌و رەمزیتربووە، چونكە پەكەكە بەر لەم بەروارەش ئۆجەلانی وەك سیمبولی خۆی ئەبینی‌و زۆرجاریش چوارچێوەی فراوانتری پێدەدا، ئەم نەخشاندنە ئەبووە هۆی هەراسانكردنی نەیارانی، بەتایبەت كە بەسەرۆكی نەتەوەیی ناویان دەبرد، ئەمڕۆ هەر بەتەنیا پەكەكە، ئۆجەلان وەك سیمبولێك نابینن، بەڵكو بۆ كەسانێكی نیشتمانپەروەر یان بان نیشتمانی ئەوانەی رەوایەتی بەخەباتی ئینتەرناسیۆنالی دەدەن‌و خۆیان لەڕیزەكان یان لەپاڵپشتیكردنی ( كەجەكە) دا دەبینننەوە، دەیبینن. بەپێچەوانەی پێشبینییەكانی توركیا، پێیان وابوو ئەگەر ئۆجەلان دەستگیربكەن، ئەوا ئەتوانن پارتەكە بپوكێننەوە، بۆیە هەموو هەوڵیان خستەگەر بۆ دەستگیركردنی ئۆجەلان، تا دواجار لە تەوقیتێكدا كە بۆ توركیا‌و  نەتانیاهۆ  گونجاو بوو، بەتایبەت كە  دەزگای زانیاری مۆساد لەدوو هەوڵدا شكستی هێنابوو یەكێكیان بۆ تیرۆركردنی خالد مەشعەل  سەركردەی حەماس لەعەممانی پایتەختی ئەردەن لەلایەن دەستەیەكی كیدۆن‌و دووەمیشیان تیرۆركردنی عەبدوڵڵا زێن ناوێك لە شاری  لیفەبێلدی سویسرا، كە بەڕەچەڵەك كەسێكی لوبنانی شیعە مەزهەب بوو بۆ رێكخراوی حزب الله كاری دەكرد. بۆیە نەتانیاهۆ بۆ شاردنەوەی شكستەكانی رەزامەندی فەرموو بۆ بڵند ئەجەوید بۆ دەستگیركردنی عەبدوڵلا ئۆجەلان ‌و ئەوەبوو لە كۆمپلۆیەكی نێودەوڵەتی ئۆجەلانیان بەزیندووی خستە ناودەستی تیمێكی توركیا لەنایرۆبی، لەوێ رۆژێوە گۆڕانێكی ریشەیی بەسەر شێوازی خەبات... شێوازی بەرنامە‌و بیركردنەوەی رابەرانی پەكەكەداهات ، لەگواستنەوەی شێوازی خەبات لەتوندوتیژی بەرەو كۆمەڵگای دیموكراسی كە تێیدا پارت‌و رێكخراوە مەدەنییەكان زیاتر رۆڵ بگێڕن بۆ ئێستا‌و ئایندەی وڵات، لەژێر ناوی كەجەكەدا، وەك چەتری كۆكەرەوە بۆ تەواوی حزب‌و رێكخراوە سیاسی‌و مەدەنی‌و كۆمەڵایەتییەكانیان‌و هەمووشیان یەك رابەریان قەبولە ئەویش ئۆجەلانە، كەواتە دەوڵەتی توركیا بەدەستگیركردنی ئۆجەلان نەك قازانجی نەكرد، بەڵكو رووبەڕووە لەگەڵ شێوازێكی تازە لەخەبات ئەویش لەلایەكەوە خەباتی پەكەكەیە لەپاڵ فشارە ناڕەواكانی دەوڵەتی توركیا بۆسەر شارەكانی باكور، خۆی  لەسەر نەخشەی ستراتیژی عەسكەری لەناوبردنی داعش لەعێراق‌و سوریا دەبینێتەوە.  لەلایەكی دیكەشەوە خەباتی دیموكراسی‌و مەدەنییە، كە زیاتر لەناوەوەی وڵات بەریەك دەكەون‌و لەگواستنەوەی چەندین هەنگاوی پێكهێنانی پارت‌و رێكخراو، دواجار بەوەگەیشتن كە هەموویان بەناوی هەدەپە بەشداری لەهەڵبژاردنەكاندا بكەن. ئەوەبوو لەهەڵبژاردنی مانگی شەشی 2015 ‌و مانگی 11ی هەمان ساڵ هەدەپە توانی بەربەستەكان تێكبشكێنێ‌و ترسێكی گەورە بخاتە دڵی ئەردۆغانی ركابەر‌و خەونە ئیمپراتۆڕییەكەی لەباربەرێ. 

 تائێرە ئەگەر زمان‌و كرداری دیموكراسی كەوتیبَتەكار، بەڵام لەمڕۆژە بەدوا كرداری نادیموكراسی‌و كپكردنی دەنگی ئازادی ‌و بەیەكەوەژیان دەستیان دراوەتێ بەشێوازێك كە كردەوەكانی تەواوی رژێمە دیكتاتۆرو فاشییەكانمان بیرەخاتەوە، چ ئەوانەی رۆیشتوون‌و كەوتوونەتە زبڵدانی مێژوو، چ ئەوانەی ئەم بەرنامەیە پەیڕەودەكەن‌و بەردەوامن لەسەری. 

 هەنگاوەكانی ئەردۆغان زۆر دیارن، هەر لەرەتكردنەوەی دەستی ئاشتی، كە ( ئیمڕالی – قەندیل- ئامەد) هاوڕابوون لەسەر بەموخاتبگرتنی ئۆجەلان بۆ پرۆسەی ئاشتی، جیاواز لەو رایانەی  پێیان وایە درزێك یان كەلێنێك لەنێوان ئەم پێكهاتانەدا هەیە، ئەمانەی  وائەڵێن لەكاوێژكردنی وتەكانی ئەردۆغان زیاتر شتێكی دیكەیان نەگوتوە. بەتایبەت كە هەندێك راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ قەڵەمەكەیان خستۆتەكار بۆ نیشاندانی گوایە هەبوونی ناكۆكی یان گومان خستنەسەر ئەو خەباتە چەكدارییە رەوایەی كە داداگای برۆكسل دانی بەشەرعییەتی شۆڕشگێڕییەكەیدانا، یان گوایە گەریلا دەستپێشخەربووە لەهەڵگیرسانەوەی شەڕ، ئەمانە ئەیانەوێ رای گشتی چەواشەبكەن، ئەگینا پانۆڕامای رووداوەكان روونن ‌و زۆریش دوورنین. هەر لەپەكخستنی پرۆسەی ئاشتی كە پەكەكە لە ساڵی 1999 تا 2004 تاكلایەنە ئیلتیزامیان بەبڕیاری سەرۆكەكەیانەوەكرد. لەوێشەوە درێژدەبێتەوە تا دەگات بەساڵی 2014 كە لەهەموو ئەم ماوەیەدا پەكەكە دانی بەخۆیداگرت، چالاكییەكانی سڕكرد‌و هەموویان بەخەباتی مەدەنی بۆ ناوشارەكان سپارد، كە باشترین نوێنەرایەتیشیان بێگومان چالاكوانانی هادەپ بوون، هەروەها ئەردۆغان بوو كە رێی سەردانییكردنی ئەندامانی خێزان‌و پارێزەرەكانی لەئۆجەلان قەدەغەكرد، لەهەموویشی گرنگتر‌و پەیوەندیییدارتر بە هەڵگیرسانەوەی شەڕ لەنێوان هەردوولا كارەساتی شاری سوروج بوو كە تێیدا 33 ئەندام‌و چالاكوانی مەدەنی كورد شەهیدكەوتن لەئەنجامی تەقینەوەیەكی گوماناوی، كە هەموولا پەنجەی تاوان بۆ دەزگای زانیاری میت درێژدەكەن، ئەمانەن موبادەرەكانی شەڕ نەوەك ئەوەی هەركەسێك بیەوێ بەمەیلی ئەردۆغان تاوانی شەڕ بخاتە ئەستۆی گەریلا. بەڵام گومانی تَێدانیە لەبەرامبەر رژانی خوێنی چالاكوانە گەنجەكان كە خەریكی ئامادەكاری‌و كۆمەك بوون بۆ شاری كۆبانێ، دوو پۆلیس بەدەستی گەنجە خوێن گەرمەكان كوژران، ئەمە دانانی بەردی بناغەی یەكەم چیرۆكی ئەم شەڕەیە كە دەوڵەت چەندین پیلانی بۆدانا تا دواجار نەخشەكەی سەریگرت، ئەبوا پەكەكە لەم خاڵەدا هوشیارتربووایە‌و نەكەوتبایەتە تەڵەكەوە، بەڵام دوای ئەوەی دەوڵەتی تورك گەمارۆی خستەسەر شارە كوردیەكان‌و باری نائاسایی راگەیاند‌و دەستیكرد بەكوشتنی هاوڵاتیە مەدەنییەكان لەشارە كوردییەكان، ئەكرا هێزێكی وەك پەكەكە لەدیار ئەم تاوانانەو دڕندایەتییە تەنها نمایشكارێك بێ... ؟ ئەوانەی وابیردەكەنەوە ئەیانەوێ پەكەكە وەك هێزێكی پاڵپشت ‌و بەرگریكار لە(گەل)  جیابكەنەوە، كە پەكەكە هەرگیز ئەمەی قەبول نیە ،چونكە ئەو خۆی بەهێزێك ئەزانێ لەقوڵایی جەماوەرەوە سەریهەڵداوەو وەك شەكرو ئاو ئاوێتەی یەكترین. 

توركیا لەنێوان هەستانەوە‌و كەوتندا

حەسەن مستەفا

ئەوەی توركیا بەرامبەر بەسەروەری خاكی عێراق‌و سوریا ( بەهەردوو هەرێمی باشور‌و رۆژاوای كورستانیش) دەیكات، بەمەرامی دەستخستنەسەرە، هەروەك چۆن لەڕابردوودا جەمال عەبدولناسر لەشەستەكاندا بەرامبەر بە یەمەن لەسەردەمی ئیمام یەحیا ئەنجامییدا یان سەدام حوسێن بەرامبەر بە دەوڵەتی كوێت لەساڵی 1990 ئەنجامییدا. 

پرسیار ئەوەیە، ئەم رەوایەتییە بۆ دەستخستنە ناو خاكی وڵاتان لەچییەوە سەرچاوەدەگرێ، ئایا هەر بەڕاستی توركیا پێیوایە شاری حەلەب لەسوریا‌و شاری موسڵ ئەگەر نەشڵێین ولایەتی موسڵ، بەشێكن لەتوركیا ؟.كە ئەمە بەڕوونی لەلێدوان‌و گوتەكانیان لەشوێنە رەسمی‌و حزبی‌و ناڕەسمییەكانیشدا جەختدەكەنەوە، بۆیە ، یەكەم : توركیا ئەم دەرفەتەی ئێستا هاتۆتەپێش بەهەل دەزانێ كە ئەمڕۆی عێراق، عێراقی سەردەمی سەركێشییەكانی سەدام حوسێن نیە، بەتایبەت كە بینیمان لەسیاسەتەكانی چەند ساڵی رابردوویان، بەدیاریكراویش لەسەردەمی پرۆسەی رزگاركردنی عێراق‌و لەسەركارلادانی سەدام حوسێن، ئەوان نەهاتنە ناو بەرەی هاوپەیمانان، ئەمە خەت رەجعەیەكی توركیابوو داینا، چونكە لەو باوەڕەدانەبوو هاوپەیمانان رژێمی سەدام لەكاربخەن، هەروەها توركیا زۆر حسابی بۆ عێراقی سەردەمی سەدام حوسێن دەكرد، تەنانەت لاوازتریش بەدیاردەكەوت لەئاست عێراقی ئەوسا، هەموومان هەڕەشەكانی سەدام حوسێنمان لەبیرە، كە لەتوركیا‌و سعودییە‌و وڵاتانی كەنداوی دەكرد‌و هیچیان جورئەتی كاردانەوەی لەمچەشنەی ئێستایان نەبوو. 

دووەم: حساباتی دیكەی هەیە لەگەڵ ئێران‌و هەژموونی ئێران بەسەر عێراق، كە پێیوایە لەم نێوانەدا‌و لەم هاوكێشەیەدا، توركیا بەتەواوی كەوتۆتە بۆشایی‌و لەپەراوێزی دەرەنجامەكاندا دەیەوێ هەستێتەوە، چونكە تابلۆكە روونە، عێراقی ئەمڕۆ لەڕۆخی دۆخێكی یەكلاكەرەوەدایە لەكۆتاییهێنان بەهەڕەشەكانی داعش‌و لەدوا پنتی ئەم كۆتاییهاتنە نزیكبۆتەوە، كە عێراق وەك وەرەقەیەكی فشاری ئەبینی لەبەرامبەرییدا بەكارهاتووە‌و زۆرترین پەنجەی تاوانیش ناڕاستەوخۆ، بۆ توركیا رادەكێشران. 

ئەمجارە توركیا بەتەواوی بۆی روونبۆتەوە، رۆژاوا جیدییە لەسەر كۆتایهێنان بەداعش، بۆیە كەوتۆتە خۆی‌و خۆی خزاندۆتە نێو كەلێنەكانی هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی دژ بەداعش، ئەگەرچی بۆ سوریا رێیپێنەدراوە بۆ ناو هاوپەیمانێتییەكە، بەڵام بواری یارییەكی كەمیان پێداوە كە زیاتر شێوەی مانۆڕی وەرگرتووە، لەوەی هەڕەشەی جدی بێ، ئەگینا ئەگەر توركیا بتوانێ‌ پێبنێتە ناو جەرابلوس، بۆچی هەنگاو بۆشوێنەكانی دیكەیش هەڵناهێنێ؟، دیارە خۆی لەنێو كێڵگەی لوغم دەبینێتەوە، بۆیە نایەوێ بەئازادانە پێیەكانی بجوڵێنێ. 

گریمان توركیا توانیشی ئەم خاكانە دەستبەسەر دابگرێ، ئایا ئەتوانێ پارێزگارییان لێبكات، ئەگەر نەتوانێ‌ هەژموون بەسەر شارەكانی باكوردا بكات كە لەچوارچێوەی وڵاتەكەییدان، چۆن ئەتوانێ لەدەرەوەی سنووری ولاتەكەی‌و لەپرۆسەیەكی داگیركاری ئەمە بكات؟. ئەوەی توركیا دەیكات رێك لاساییكردنەوەی سەدام حوسێنە، ئەیەوێ چەك جێگە بە گفتوگۆ‌و زیندانەكان جێگە بە دەنگی ئازادیی‌و دیموكراسی لەقبكەن، ئەیەوێ هەڕەشە بكاتە مەبنای گوتاری سیاسی‌و خاكی وڵاتانی دیكەیش داگیربكات، بەبیانووی پارێزگارییكردن لەسیادەی خۆی. 

بۆیە هەموو لایەك بەگرنگییەوە چاویان لەسەر سەركێشییەكانی ئەردۆغانە، ئەو ئەیەوێ هەروەك چۆن ماوەیەك سەدام ببوو بەپاڵەوانی عڕوبە، (بەڵام كە لەكونی خۆ حەشاردان هێنایانەدەرێ كەس لەو پیاوە زەلیلتر نەبوو لەدونیا)، ئەویش هەمان نمایش بكات بۆ تۆرانییەت‌و خەلافەت، ئەیەوێ ئیفلاسبوونی لەدیموكراسیەت‌و سیاسەتی بەیەكەوە هەڵكردن وەرچەرخێنێتەسەر نیشاندانی هێز‌و فشار. ئەمە ئەو دۆخەیە توركیا تێكەڵ بەگێچەڵی گەورەتردەكات‌و كەس خۆزگە بەتوركیا ناخوازێ ئەوكات.