السبت، 21 أكتوبر 2017

فڕۆكەكان بۆ هەڵنەستان...؟


  
حەسەن هەندرێنی

 سەركردایەتی سیاسیی كوردستان، بەتایبەت (پارتی ) هەرگیز لەو باوەڕە دانەبوون كە سوپای عێراق هێڕش بكاتە سەر ناوچە دابڕێنراوەكانی هەرێمی كوردستان، لەشیمانەی هێڕشكردنیشدا ئەوەیان دانەنابوو كە دەرەقەتی هێزی پێشمەرگەی كوردستان بێن، بەڵام ئەوەی لەڕۆژانی 16‌و 20 ی ئۆكتۆبەر روویاندا شتێكی دیكەی پێگوتین، كە ئەم دوو هێزە زۆر نابەرامبەرن، هەرچەندە لە شەوی 17لەسەر 18ی ئۆكتۆبەر لەشكری فێسبووك ئومێدێكیان دروستكرد كە فڕۆكەكانی ئیسڕائیل بۆردوومانی سوپای عێراق دەكەن، بۆ بەیانییەكەیشی گوتیان كردوویانە!!. بێئاگا لەوەی لەناو پێكهاتەی ژووری ئۆپەراسیۆن جگە لەسوپای عێراق ، هێزەكانی ئەمریكا‌و بەریتانیاشی تێدان!! بەجەختكردنەوەی بەردەوامیش لە هاوكاریی‌و پشتیوانی دەوڵەتی ئێران‌و توركیا.
 ئەم ئومێدە قووڵە سەرچاوەی لەبەڵێنەكانی پێش ریفراندۆمی 25ی ئەیلولەوە گرتبوو، كە ئیسرائیل  بۆرە بەڵێنێكی بە كورد دابوو، كە پاڵپشتیی دەوڵەتی كوردی دەكات!!.
 منیش دەڵێم‌و تەواو بڕوام بەوە هەیە كە ئیسرائیلی تاقانە لەناوچەكەدا دەخوازێ كورد ببێتە دەوڵەتێكی جمك لەگەڵییدا، بەڵام پرسیار ئەوەیە بۆ پاڵپشتی نەكرد؟ بۆ لەناوەڕاستی هەڵمەتەكانی ریفراندۆم پاشگەزبوونەوە‌و سەرۆك وەزیران ( نەتانیاهۆ) ئیعازیی بە كارگوزارانی دەوڵەتدا باسی ریفراندۆم نەكەن؟ چ فشارێكی لەسەر دروستبوو تا پاشگەزیی بكاتەوە؟ ئەمانەو چەندین پرسیاری هاوشێوە وەڵامەكەی ئەوەمان پێدەڵێن، حەجمی ئەو دەوڵەتانەی دژی دامەزراندنی دەوڵەت بوون، زۆر گەورەبوو، بەتایبەت وڵاتانی دراوسێ ئێران‌و توركیا، كە توركیا سوودمەندترین وڵات بووە لە 2003 بەولاوە تائێستا‌و گەورەترین پشكی ئابووری لێرە چنییوەتەوە...بەڵام بەرژەوەندی ئابووری شتێكە‌و دۆڕاندن لەسیاسەت شتێكی دی. كە كار گەیشتەسەر ئەوەی پرسێك ئاسایشی نەتەوەیی ئەخاتە مەترسی، بێگومان لێی ئەسڵەمێتەوە‌و ئەكەوێتە دژایەتییكردنی ، بەتایبەت كە توركیا بەدەستی دوو هەرێمی دیكەی كوردستان گرفتارە، كە ( رۆژئاوای كوردستان) لەسەر لێواری رێككەوتنە لەگەڵ رژێمی سوریا‌و بەرەو فیدرالی هەنگاودەنێ، ئەگەر نەشگات بە سەربەخۆیی.
 لەكۆتاییدا دەڵێم، ئێستای ئیسرائیل جیاوازترە لەبەرێ، ئێستا ئیسرائیل هەست بەنیگەرانیێكی زۆر دەكات لەبەرامبەر دەوروبەری خۆی، ئەو هەموو جوڵە دیبلۆماسییانەی نەتانیاهۆ بۆ ئیسرائیل‌و كەنداو‌و ئەمریكا‌و رۆژاوا، ئەوەی لێدەخوێندرێتەوە. ئەگەر جاران بەتەنها حزب الله‌و حەماس بوون، ئێستا سوریا‌و عێراق‌و لەهەمووشیان كاریگەرتر ئێرانی هاتۆتە نزیك سنوورەكانی‌و تەواو توانای بەسەر ناوچەكەدا دەشكێ، هەر لە مەزار شەریفەوە تا ئەگاتە باشووری لوبنان‌و جۆلان، بەهیلالێكی شیعی درێژدەبێتەوە، بۆیە ئاسان نیە لەنێو ئەو هەموو كائیوسەدا ( گێژاوەدا)  ئیسرائیلی خودان ئەزموونێكی زۆر موغامەرەبەخۆی بكات لەسەر كورد. 
 بینیمان لە 16 ی تشرینی یەكەم لەبەیاننامەی وەزارەتی بەرگری سوریا خستنەخوارەوەی فڕۆكەیەكی ئیسرائیلی راگەیاند‌و وەزیری بەرگری ئیسرائیل ( لیبرمان) یش هەر زوو كەوتە پاكانەی ئەوەی كە گرژی دروستنەبێ، ئەو دەزانێ لەمكاتەدا هیچ ناچنێتەوە بۆیە كەوتە پاشەكشە، هەرچەندە ئەگەر دەرفەت ببینێ  هاوكار‌و پشتیوان دەبێ بۆ كورد كە پەیوەندیێكی دوورودرێژیان لەنێواندا هەیە‌و ئەم پەیوەندییە درێژدەبێتەوە بۆ پێش راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسرائیل 1946 و دواتریش لە1964 ئەگاتە ئاستێكی پەسەند لەگەڵ مەرحوم بارزانی.   
     
  

بارزانى بؤ وايكرد؟


حەسەن هەندرێنی


 جێی پێناسەكردن نیە كە بارزانی لەناو ژینگەیەكی سیاسیی بنەماڵەیی گەورەبووە‌و پێگەیووە‌و گەیشتۆتە ترۆپكی دەسەڵات لەهەرێمی كوردستان، بەڵام پێدەچێ لەو دەیان شكست‌و هەستانەوانەدا پەندێكی چاكی وەرنەگرتبێ یان گوێی دڵی خۆی بۆ هەموو ئەو هاوارانە نەكردیبَتەوە، كە لەلایەن نوخبەی رۆشبیران‌و سیاسییەكان‌و دایكی شەهیدان...وەك پێشنیار‌و سەرنج‌و تێبینی دڵسۆزانە‌و نیشتمانییانە رووبەڕوویانكردۆتەوە.!! ئەمە یان پەیوەندیی بەو كورسییەوە هەبوو كە دەوروبەرەكەی ژینگەیەكی ناسروشتیان بۆ دروستكردبوو، كە وای لێبكەن واقیعییانە هەنگاوەكانی نەنێ یان ئەوەتا ئەوەندەی لە سیاسەت زانییوە یان گوێی لەڕای باشی هەندێكیش نەگرتووە ئەگەر جورئەتیان كردبێ خەوشەكان‌و حەقیقەتەكانیان بۆ گواستبێتەوە‌و ئاراستەیان كردبێ. ئەگینا ئەزموونی دورودرێژی شۆڕشی ئەیلول‌و دوایین رۆژە تاڵەكانی ئەم شۆڕشە كە بەئاشبەتاڵ كۆتایی دێ، گەورەترین پەندی مێژوویی بووە، كە هەر كوردێك ئەتوانێ وانەیان لێوەربگرێ.
 بارزانی باوك ( مەلا مستەفا) بەدرێژایی سەركردایەتییكردنی شۆڕشی ئەیلول، تەواوی هەوڵی خۆی دا كە ئەمریكییەكان پەیوەندیێكی لەگەڵدا ببەستن، بەڵام ئەو ئاواتەی بردە ژێر گل‌و بەپەیوەندیێكی ئەمریكییەكان شادنەبوو، تەنانەت لەنەخۆشكەوتنەكەیشیدا ( شێرپەنجەی سییەكان) دوای چەندیین مانگ رێگەیان دا بەمەرج پێبنێتە ئەمریكا بۆ چارەسەر،. كەچی لەسەردەمی بارزانی كوڕ( مەسعود) نەوەك هەر ئەمریكا، تەواوی وڵاتەكانی ئەنجوومەنی هەمیشەیی ئاسایش، نەتەوەیەكگرتووەكان،  یەكێتی ئەوروپا هاودەنگ‌و پشتیوانی بارزانی كوڕ بوون... ئەتوانم بڵێم لەگەرمەی شەڕی داعش‌و تا رۆژی راگەیاندنی ریفراندۆمیش هەولێر ببووە تێرمیناڵی وەزیرەكانی وڵاتانی رۆژاوا‌و دیبلۆماتكارە بیانییەكان‌و ناوەناوە سەرۆكەكانیش. بەواتایەكی دی ئەوەی بارزانی باوك شەو‌وڕۆژ ئاواتی بۆ ئەخواست، ئەو هەموو ئەوانەی بەزیادەوە هاتبووە بەردەست، گەورەترین پاڵپشتی لەنامەكەی ریكس تیلرسۆن ( وەزیری دەرەوەی ئەمریكا) بەدیاردەكەوێ، كە هەر كەس بەوردی بیخوێنێتەوە، ئەزانێ چەند نامەیەكی بایەخدار‌و گرنگیی مێژووییە بۆ خودی بارزانی نووسراوە. بۆیە ئەوەی بۆتە پرسیار ‌و دروستكردنی شۆك لای زۆربەمان ئەوەیە، با ئەگەر هاتوو بارزانی باكیشی بە میللەت‌و كەركوك نەبووبێ، ئەی خۆ دەبووا بیرێكی لەخۆی بكرباوە، خۆ ئەوان ( خانەوادەكەیان) ژیانێكی شاهانەیان هەبووە بەدرێژایی هیچ نەبێ ئەم بیست‌و شەش ساڵەی رابردوو، ژیانێك ژیاون كە مەگەر سوڵتانەكانی چاخی ناوەڕاست ئاوا ژیابن، بۆیە تائەمڕۆ، ئەم  پرسیارە بێوەڵام دەبینم، بارزانی بۆ وایكرد؟


میدیاى زەرد


حەسەن هەندرێنى
میللەتى کورد میللەتێکى وشیارە، بەتایبەت بؤ وشیارى نەتەوەیی و نیشتمانى و تێگەیشتن لە پرسی دیموکراسییەت، بەڵام ئەوەى وەک تێبینییەک هەستی پێدەکەم لەڕووى وشیارى راگەیاندنەوە زۆر کڵۆڵین، بەو مانایەى لەڕۆڵ و وەزیفەى راگەیاندن تینەگەیشتووین، بۆیە زۆر خێرا ئەکەوینە ژێر هەژموونى راگەیاندن، گرنگە خەڵک لەبارودۆخى ناجێگییردا، وەک ئەوەى چەند رۆژە تەواوى سایکۆلۆژیاى ئێمەى تەنییوە، لەڕاگەیاندن دوورنەکەوينەوەو ئاگاداربین و لەگۆڕانکارییەکان تێبگەین، بەڵام پێویستە بەئاگاییەوە مامەڵەى لەگەڵدابکەین، پێویستە یەکەمجار راگەیاندنى سپى ( پیشەیی) و راگەیاندنى زەرد لەیەکتر جیابکەینەوە.  
راگەیاندنى زەرد: راگەیاندنێکى ناپیشەییە، کار ئەکات بۆ راکێشانى سەرنج و وروژاندنى راى گشتى بۆ زیادکردنى کێشەو ئارێشە لەناوکۆمەڵگادا، بەکارهینانى بۆ مەبەستێکى زۆر کاتى کە رەنگە لە چەند دەقیقەیەک تێپەڕنەکات یان بگاتە چەند کاتژمێرێک، ئەو هەواڵە یان راپۆرتەى بڵاویدەکاتەوە، بەلایەوە گرنگ نیە زیانەکانى چەندن تەنها ئەوەى بەلاوە گرنگە چەند سوودى پێدەگەیەنێ، ئەوەى هاوکاربوو لە گەشەسەندنى ئەم شێوازە لەڕاگەیاندندا رۆژنامەنووس ويليام راندولف هيرست بوو (1863- 1951) لە ولایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا.
ئەم راگەیاندنە زۆر ترسناکترە لە گولله هەروەک هەموومان ئەمجارەش (لەبارودۆخى ئەم چەند رۆژەى ناوچە دابڕێنراوەکان) هیچ نەبێ بۆ جارى دووەم دواى رووماڵکردنەکانى شەڕى داعش، کە بەهۆى ئەو رووماڵانەوە دەیان پێشمەرگە بوونە قوربانیی، ئەمجارەش هەمان بار بەسەر بەرەکانى شەڕو بارى سایکۆلۆژیاى خەڵکى داهات، بەداخەوە تا ئێستاش لەو بەزمەى خۆیان نەکەوتوون.
 نابێ وا سانایی لەم هونەرى راگەیاندنە بڕوانیین ئەمە زانستێکەو تائێستا توێژینەوەو لێکۆڵینەوەى لەبارەوە دەکرێ، بۆیە زۆر گرنگە بۆ هاوڵاتییانى کورد، کە وشياريێکى بەرفراوانیییان هەیە لەسەر زۆر لەئاستەکان لەم بوارەشدا قووڵبن. نابێ هەڵمەتەکانى راگەیاندنى ١٤ و ١٥ ى ئۆکتۆبەر، دووڕۆژ پێش روودانى رووداوەکانى دوزخورماتوو کەرکومان لەبیربچێتەوە.
جێبەجێکارانى ئەجێنداى ئەمجۆرە راگەیاندنە، ناتوانن لەم جۆرە ئەتمۆسفێرانەدا داببڕێن، حەز بەشڵەژاندنى دەروونى هاوڵاتییان دەکەن. حەزەکەن پاڵپشت بن بۆ ئەو هێزانەى بۆ مەرامەکانیان تێدەکۆشن... ئەگەر لەڕووى سیاسی و بەرەییەوە حزبەکەى دۆڕاندی ئەوا ئەوان بتوانن بەو ئەرکە راببن  و دەستبارییان بۆ بگرن.
 بۆیە ئاسان نیە دەروونى خەڵکەکە ئاسوودەببێ تا ئەمجۆرە  راگەیاندنە لەکاردابێ، ئاسان نیە بەلەمى ئاشتى لە کەنارى ئارامى بنیشێتەوە، تا زمانى ئەم راگەیاندنە لەگەڕدابێ.
 ئەوەى ناوازەیە لەم جۆرە راگەیاندنە ئەوەیە، یەک: زۆر بەخێرایی، وەک خێرایی تیشک تەشەنە دەستێنێ. دوو: بەقوڕسی کاریگەریی دادەنێ، سێ: ئەوەندە بەبڕوابوونەوە قسەدەکات ناچارت دەکات باوەڕیی پێبکەی، چوار: هونەرکاریی زۆردەکات لەبەکارهێنانى بەڵگەو دۆکیۆمێنت، زۆرجار دەگەڕێ ئەو بەڵگانە بەکاردێنێ کە لەڕووى زەمەنییەوە زۆر دوورە لەو زەمەنەى تێدایە، ئێستاش بەهۆى تەشەنەسەندنى هونەرەکانى فۆتۆشۆپ وئیندیزاییین و هاتنە بەردەستى زانیارى لە یوتییوب و گوگل...کارەکانى ئاسان بووە. پێنج: ئاراستەى کەسانى سادەی دەکات و لەبەکارهێنانیشیدا کەسانى سادە بەکاردێنێ. شەشەم: کار لەسەر وروژاندنى هەست و سۆز دەکات بەدواى ئەو خاڵانەدا دەگەڕێ کە لەو ماوە دیاریکراوەدا سوودى پێدەگەیەنن.

 هەموو ئاماژەکانى راگەیاندنى زەرد لەم چەند رۆژەى رابردوودا بەدیارکەوتوون، بۆیە ئاسانە دەستنیشانکردنیان و وەرگرتنى زانیاری لەسەریان، کەوابێ ئەو لایەنەى کە وەک کەموکوڕیێک لەوشیارى ( راگەیاندنى) ئێمەدا بوونى هەیە، پێویستە دەرکى پێبکەین و زانیارییمان لەسەرى زیادبکەین تاهیچ نەبێ لەدۆخە نەخوازراوەکاندا کەمترین زیانمان پێبگەیەنێ.